1 мавзу Кириш. Физик кимёвий тахлилнинг асосий тушунчалари

Синов саволлари

1. 
   Учлик системаларни диаграммаси қандай усулларда ифодаланади?
   
2. 
   Схрейнемакерс усулида учлик системалар диаграммаси қандай ифодаланади?
   
3. 
   Моляр бирлик нима?
   
4. 
   Бароцентрик бўлмаган координаталарда ифодаланган системалар диаграммасига ричаг қоидасини қўллаб бўладими?
   
5. 
   Кристаллогидратли қўшалоқ туз ҳосил қилувчи учлик система диаграммасини тавсифланг?
   
6. 
   Инконгруэнт қўшалоқ туз ҳосил қилувчи система қачон Р нуқтада ва қачон Е₁ нуқтада қурийди?
   
7. 
   Эриш ва кристалланиш жараёнларини таҳлилида қандай диаграммалардан фойдаланилади?
   
8. 
   Политермик диаграмма қандай ясалади?
   
9. 
   Амалий ҳисобларда политермалардан фойдаланиб бўладими?
   
10. 
    Политермадан қандай фойдаланилади?
    

6-мавзу. ТЎрт компонентли системалар

Тўрт компонентли системаларни инвариант ҳолатида энг кўп фазалар сони 6 та бўлади (Ф=К+2-С=4+2-0=6). Сув - туз системаларида бу фазалар: буғ, эритма ва тўртта қаттиқ фазадир.

6.1. Оддий тўрт компонентли системалар.
Сув ва бир хил ионли учта туздан иборат тўрт компонентли оддий (компонентлар ўртасида алмашиниш ёки ўрин олиш реакциялари кетмайдиган, ўзаро таъсирлашмайдиган система) система изотермик диаграммаси яъни хажмий шакли, тўртта тенг томонли текис учбурчак билан чегараланган тўғри тетраэдр ёрдамида ифодаланиши мумкин.
Тетраэдр учлари тоза компонентларга, қиррадаги нуқталар икки компонентли системага, учбурчак ёнларидаги нуқталар – учкомпонентли системаларга, тетраэдр ичидаги нуқталар эса тўрт компонентли системага мувофиқ келади.
Тетраэдрни ҳар бир қирраси узунлиги 100% деб қабул қилинади.Агарда А учни сувни нуқтаси деб қабул қилсак, уни қаршисидаги ВСД ёнда учта туздан иборат сувсиз система ётади.Бошқа ёнларда икки тузни сувдаги изотермик эрувчанлик системаси ифодаланади.
3.28 расмда кристаллогидрат ва қушалоқ туз ҳосил қилмайдиган оддий тўрт компонентли системани хажмий изотермаси ифодаланган. b,с ва d нуқталар тоза В,С ва Д тузларни сувдаги эрувчанлиги.
Е₁Е₂ ва Е₃ учлик системаларни эвтоник нуқталари.Шакл ичидаги Е нуқта – учта туз билан тўйинган эритмага мувофиқ келувчи тўртлик системани эвтоникаси.

Расм. 28. Тўрт компонентли оддий система эрувчанлигини хажмий изотермаси.

Е₁Е,Е₂Е, ва Е₃Е эвтоник чизиқларда эритма иккита тузга нисбатан тўйинган. bЕ₁ЕЕ₂, сЕ₁ЕЕ₃ ва dЕ₂ЕЕ₃ юзалар тўйинмаган эритмани, муайян тузга тўйинган ва ушбу туз кристаллари билан мувозанатда бўлган эритма соҳасидан ажратади.

Асосий ВСД ён ва учи Е нуқтада бўлган пирамида ичидаги нуқталар, қаттиқ фазадаги В₁С ва Д тузлар билан мувозанатдаги эвтоник Е эритмаларни муайян аралашмасига мос келади. СВЕЕ₁,СДЕЕ₃,ВДЕЕ₂ хажмлар ичида муайян икки тузга нисбатан тўйинган эритма ва ушбу тузларни қаттиқ фазадаги кристалларидан иборат система жойлашган.