1-mavzu: kirish. Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish kursi, uning maqsad-vazifalari, tuzilmasi va qisqacha tarixi mavzu rejasi

Biosfera ko’rinishi (1-rasm)



Tabiatdagi aylanma harakatlar

Biosferada moddalar aylanishiBiosferada kichik va katta doiradagi moddalar aylanishixarakterlanadi. Kichik doiradagi moddalar aylanma harakati biologic doiradagi aylanish bo‘lib, bu organizmlar o‘rtasida, quruqlikda tuproq bilan organizm o‘rtasida, suvda esa organizm bilan suv o‘rtasida kechadi. Katta doiradagi moddalarning aylanishi quruqlikdan moddalarning daryo va havo oqimlari bilan okeanga kelib tushishidan iborat bo‘lib, dengiz yotqiziqlarining quruqlikka qayta chiqishi esa okean tubining ko‘tarilishi va uning natijasida quruqlik ayrim joylarining cho‘kishi bilan sodir bo‘ladi.

Suvning aylanishi. Biosferada suv bir holatdan ikkinchi holatga o‘tib, kichik va katta aylanish doiralarini hosil qiladi. Suvning bug‘lanib, kondensatsiyalanib yog‘ingarchilik vositasida yerga qaytib tushishi suvning kichik doirada aylanishini tashkil etadi. Bu aylanishning turi ko‘pincha okeanlar yuzasida sodir bo‘ladi.Suv bug‘lari havo yo‘nalishi bilan quruq mintaqaga borishi va qaytib okeanlarga borib tushishi suvning katta doirada aylanishini tashkil etadi. Suvning juda sekin aylanishishimoliy muz okeanlarida sodir bo‘ladi ¹³.