1-мавзу. Кўчмас мулк объектлари ва улардан фойдаланишни ташкил этишнинг илмий-назарий масаллари

Конструктив (меъморий) лойиҳа. Бино конструкцияси ҳам баҳолашда муҳим ўрин тутади, кўчмас мулк нафақат иқлим шароитларига мос бўлиши, кўпчилик ҳолларда бино баҳосига таъсир қилувчи лойиҳасининг яхши бажарилганлиги, табиий ёритилганлик даражаси, киши эътиборини жалб қилувчи ташқи кўриниши ва албатта мос равишдаги техник талабларга жавоб бериши керак. Бинонинг умумий холати асосий юк кўтарувчи конструкциялари ва унинг иқтисодий кўрсаткичларига туғридан – туғри таъсир қилади. Бу ҳолат айниқса, алоҳида ўрин тутувчи, такрорланмайдиган бинолар учун, бундан ташқари, фирмалар учун штаб-квартира жойлаштириш учун бинолар танлашда муҳимдир.
Коммунал хизмат. Табиий газ, иссиқ ва совуқ сув, электр ва бошқа хил мухандислик коммуникацияларининг мавжудлиги, бундан ташқари, барча таъминотнинг сифати ва ишончлилиги баҳолаш жараёнида текширилиши керак. Агарда тармоқлар уланмаган ҳолатда бўлса, ишга тушириш учун кетадиган ҳаражатлар инобатга олиниши керак.
Бино билан биргаликда баҳолаш жараёнида кўчмас мулк объектида мавжуд машина ва ускуналар. Одатда бино ва ер майдонини баҳолашда ушбу бино ва ер майдонидан кўпрок даромад олиш мақсадида мулк эгаси томонидан ўрнатилган қўшимча ускуналар ҳам баҳолаш қийматига кириб кетади.
Бинонинг ҳолати. Бинонинг ҳозирги техник ва меъморий ҳолати муҳим омил бўлиб хизмат қилади. Шунинг учун кўчмас мулк бозорида сотилаётган объект тафсилотларига унинг ҳолати хам қўшиб айтилади. Агар бинони таъмирлаш учун маблағ сарфланадиган бўлса, аёнки ҳаридор ўрнатилган қийматдан ушбу ҳаражат миқдорини чегириб ташлайди. Бироқ, фақатгина енгил таъмир талаб қилинадиган бўлса, масалан, деворларни бўяш-ушбу ҳолат баҳолашда эътиборга олинади, лекин унинг бино баҳосига сезиларли таъсири бўлмаслиги мумкин.
Сейсмик омиллар. Бу омил кўпроқ қурилиш объектларига тааллуқли бўлиб, баҳоловчининг конструкция зилзилага етарлича чидамлилиги ёки зилзилабардошликни ошириш учун сарфланиши керак бўлган маблағнинг унчалик катта эмаслигига ёки катталиги сезиларли даражада эканлигига ишонч ҳосил бўлиши керак.
Бу соҳа алоҳида мутахассисларни талаб этиб, баҳоловчи баҳолаш ҳақидаги сертификатда ушбу тадқиқотнинг ўтказилганлиги тўғрисида, агар ўтказилган бўлса, ким томонидан ўтказилганлигини кўрсатиши керак.
Баҳоланаётган объект зилзилабардошлик талабларини қондирмаса, шу объектнинг зилзилабардошлигини ошириш учун кетиши мумкин бўлган сарф – ҳаражат объект қийматини аниқлашда инобатга олинади. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, зилзилабардошликни таъминлаш учун кетган сарф – ҳаражат объект қийматининг 40% игача бўлиши мумкин.