1-mavzu: kasb psixologiyasining predmeti reja

qo'zg'alish va tormozlanish kuchi bo'yicha og ir va vazminligiga ko`ra
Temperamentning faollik darajasi va harakatchanlik darajasi kabi xususiyatlari ta'limning muvaffaqiyatiga qarama-qarshi ta'sir ko‘rsatadi. Shu bilan birga faoliyatning ba'zi turlarida temperament xususiyatlaridan faqat ularning bajarilish jarayonining borishi emas, balki ma'lum darajada natijasi ham bog‘liq bo‘lishidir. Faoliyatning bu turlariga nisbatan psixikaning ancha maqbulroq va kamroq darajada barqaror belgilar to‘g‘risida gapirish mumkin. Harakatlar sur'ati va jadallashuviga qat'iy talablar qo‘yiladigan mehnat sohalarida psixikaning individual xususiyatlari mehnat faoliyati qobiliyatiga ta'sir etuvchi omil bo‘lishi mumkin. Har bir sohada - fan, texnika, san’at sohasidagi har xil kasb egalari orasida temperamentning turli xil tiplari vakillarini uchratish mumkin. Ko‘pchilik shoir va yozuvchilarda ta’sirchanlikning yuqori darajasini kuzatgan holda ularni melanxolik temperamentli shaxslar sirasiga tegishli deb aytish mumkin. Kasb tanlashda ham temperamentning ahamiyatli jihatlari ma’lum ma’noda o‘z ta’sirini o‘tkazadi. Ba’zi bir kasblar borki, ular oldiga yuqori darajada talablar qo‘yiladi.Masalan, futbolchi bo‘lish uchun chaqqonlik, serharakatchanlik talab etilsa, aktyor yoki san’atkor bo‘lish uchun emotsional qo‘zg‘alish, tartibga solish, asabning ma’lum darajada zo‘riqishini belgilab beradi. Temperamentning faollik darajasi va harakatchanlik darajasi kabi xususiyatlari ta’limning muvaffaqiyatiga qarama- qarshi ta’sir ko‘rsatadi. Shu bilan birga faoliyatning ba’zi turlarida temperament xususiyatlaridan faqat ularning bajarilish jarayonining borishi emas, balki ma’lum darajada natijasi ham bog‘liqdir. Shaxs uchun xarakterli bo'lgan ayrim psixologik xususiyatlar asosida kishining temperamenti qandayligi haqidagi tasavvur vujudga keladi. Temperament tiplarining psixologik tavsifi quyidagi muhim xususiyatlar yordami bilan aniqlanishi haqida mashhur psixolog V.S.Merlin temperamentning psixologik tastig'ini keltirib o'tgan:
senzitivlik - tashqi ta'sirlarga ma'lum miqdordagi psixik javob berish kuchi;
- reaktivlik - emotsional reaksiya kuchi, emotsionallik, ta'sirchanlik, taassurotga berilish;
faollik - tashqi olamga ta'sir etish;
raktivlik va faollik munosabati;
ta'sirga javob tempi - psixik jarayonlar va ta'sirlar kechishi tezligi;
plastiklik - egiluvchanlik, beriluvchanlik;
rigidlik - interlik, xulq -atvor ikkiluvchanligi;
ekstravertlik - inson reaksiyasini tashqi ta'sirga bog'liqligi;
- introvertlik - inson reaksiyasini ichki obrazlar, fikrlar o'tmish va kelajakka bog'liqligi;
- emotsional qo'zg'aluvchanlik - emotsional jarayonlarning kechishi va tashqi ifodalanishi.
Yuqorida keltirilgan sifatlardan kelib chiqqan holda, temperament turlariga psixologik xarakteristika quyidagi jadvalda berilgan: