1-Mavzu: Kanallar va to‘lqinlarning tarqalishi. Reja: Radio chastotalarning tasniflanishi

Ajratilgan chastotalar diapazonini taqsimlanishi


Kanallar vaqt bo‘yicha ajratiladigan ko‘p tomonlama ulanish (KVAKTU) an’anaviy tushunishda shundan iboratki, tizimning har bir abonentiga aloqa seansi vaqtida oldin aktiv abonentlarga taqdim etilgan intervallardan hech biri bilan mos tushmaydigan, tizimning umumiy Tr vaqt resurslari (tizimning Ti sikli yoki kadri) chegaralarida T0 vaqt intervali (yoki Tk vaqt kanali) ajratiladi.
Bu bilan har bir kanallar signali boshqalari qoplamasdan, o‘z individual oynasida (so‘zida) joylashadi (1.14a-rasm).



Sotali aloqa tizimlarida samaradorlikni oshirish maqsadlarida torpolosali TDMA (NB TDMA yoki MC/TDMA) – birlashtirilgan FDMA va TDMA ishlatiladi. Bunda ajratilgan chastotalar diapazoni FDMAdagi kabi tashuvchilar alohida polosalarga bo‘linadi. Har bir chastotalar polosalarida esa abonentlarni vaqt bo‘yicha ajratish amalga oshiriladi. Bu usul raqamli tizimlarda (GSM, D-AMPS) qo‘llaniladi.1.17-rasmda ajratilgan diapazonni 4ta nimtashuvchilarga har bir polosalar chagaralarida maksimum 4 ta abonentlarga bir vaqtda aloqa taqdim etiladigan ajratish keltirilgan.
Shunday qilib, torpolosali TDMA usulini ishlatish bilan o‘sha bir chastotalar diapazonida FDMAdagiga qaraganda 4 marta ko‘p abonentlar ishlashi mumkin. Va shuning uchun TDMAni ishlatadigan tarmoqlarning sig‘imi FDMAga qaraganda 3-6martaga ortiq bo‘ladi.



1.17-rasm. Ajratilgan chastotalar diapazonini bo‘lish


Mobil tizimlarda dupleks rejimini tashkil etish. Aniq bir tizimga berilgan yig‘indi chastota-vaqt resursini nafaqat ko‘p tomonlama ulanishni tashkil etishga, balki dupleks rejimni, ya’ni harikkala tizimdan abonenga va teskari tomonga yo‘nalishlarda parallel axborot almashinuvini ta’minlashga sarflashga to‘g‘ri keladi.
Mobil radioaloqa tizimlarida chastota va vaqt bo‘yicha dupleks rejimlari qo‘llaniladi.
FDD (frequency division duplex) deyiladigan birinchi variantda dupleks juftlik chastota bo‘yicha dupleks ajratilgan deyiladigan qandaydir himoya intervali bilan ajratilgan abonentlar kanali polosasi kengligining ikkita chastotalar polosalarini egallaydi. Shunday qilib, abonentlar orasida ma’lumotlarni uzatish va qabul qilish turli chastotalarda amalga oshiriladi. FDDning ishlash tamoyili 1.20-rasmda tasvirlangan.
FDD asosida birinchi va ikkinchi avlodlar tizimlari (AMPS, DAMPS, GSM,IS-95 va boshqa standartlar) qurilgan.



1.20- rasm. Chastotalarning dupleks ajratilishini tashkil etish tamoyili.