1-mavzu. Iqtisodiyotga kirish reja

Induksiya va deduksiya biriga qarama-qarshi bo‘lgan, ammo o‘zaro bog‘liqlikdagi fikrlash usulidir. Fikrning xususiy faktlardan umumiy faktlarga qarab harakati induksiya, aksincha, umumiy faktlardan xususiy faktlarga tomon harakati deduksiya deb ataladi.

Iqtisodiy jararyonlarni o‘rganish va tahlil qilishda ikki tomonlama yondashuv usuli. Bunda barcha iqtisodiy jarayonlar qiymat va naflilik nuqtai nazaridan tahlil qilinadi va xulosa chiqariladi. Aks holda bir tomonlamalikka yo‘l qo‘yilib, yanglish tasavvurga va noto‘g‘ri xulosalarga olib kelishi mumkin.

Iqtisodiy jarayonlarni miqdoriy jihatdan tahlil qilishda taqqoslash, statistik, matematik va grafik usullaridan keng foydalaniladi. Ayniqsa, hozirgi davrda grafik usulni keng o‘zlashtirish va qo‘llash zarurdir. Bu usullar yordamida iqtisodiy jarayonlar va hodisalarning mazmunini, ulardagi o`zgarishlarni, kelib chiqish sabab-oqibatlarini bilish mumkin bo‘ladi.

Shuningdek, iqtisodiyot fanida jarayonlarni tadqiq qilishning ilmiy-uslubiy bosqichlari farqlanadi:

• 
  hodisalarning real voqeligi va oqibatlarini kuzatish;
  
• 
  kuzatuvlarga asoslangan voqeya-hodisalarning sabab va oqibatlarini tushuntirib beradigan tizimli tafsiloti;
  
• 
  bu izohni to’g’ri ekanligini muayyan hodisalarni oqibatlarini faraz qilingan oqibat bilan taqqoslab ko’zdan kechirish;
  

• 
  ushbu taqqoslashlar natijasida yuqoridagi farazni qabul qilish, rad etish yoki o’zgartirish;
  
• 
  asl faktlarga qarshi o’laroq keltirilgan farazni davomiy tarzda kuzatib borish;
  
• 
  obdon sinovdan o’tgan va keng qabul qilingan nazariya iqtisodiy qonuniyat yoki iqtisodiy tamoyil sifatida qabul qilinadi.
  

Iqtisodiy tamoyillarni yanada yaxshiroq tushunishga yordam beradigan boshqa yondashuvlar:

• 
  iqtisodiy qonun-tamoyillarni umumlashtirish;
  
• 
  iqtisodiyotdagi boshqa sharoitlarning o’zgarmaslik tamoyili
  
• 
  grafik ifodalash asosida takomillashtiriladi.