1-mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish usullari

Iste’molchi daromadining 1% ga oʻzgarishi talabning necha foizga oʻzgarishini
ifodalovchi koʻrsatkich talabning daromad boʻyicha egiluvchanligi koʻrsatkichi deyiladi va
quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
, Bu yerda: 

– talab miqdorining foizli oʻzgarishi; 

– daromadning foizli oʻzgarishi. 
Taklif hajmiga ta’sir qiluvchi boshqa omillar oʻzgarmay qolgan sharoitda, narxning
1%ga oʻzgarishi taklifning necha foizga oʻzgarishini ifodalovchi koʻrsatkich taklifning
narx boʻyicha egiluvchanligi koʻrsatkichi deyiladi. 
Bu koʻrsatkich koʻpincha oddiy qilib 
taklifning egiluvchanligi 
deb ham ataladi. Taklifning narx boʻyicha egiluvchanligi (E
tf
) darajasi quyidagi 
formula boʻyicha hisoblanadi: 
Q R
E
Тf



– taklif miqdorining foizli oʻzgarishi; 

– narxlarning foizli oʻzgarishi. Taklif egiluvchanligiga ta’sir koʻrsatuvchi muhim omil, mahsulotga 
narxning mavjud 
oʻzgarishini hisobga olish uchun zarur boʻlgan vaqt oraligʻi hisoblanadi. Ishlab chiqaruvchi narxning 
mavjud oʻzgarishiga moslashish uchun qanchalik uzoqroq vaqtga ega boʻlsa, ishlab chiqarish hajmi 
Shunchalik katta oʻzgaradi va Shunga mos ravishda taklifning egiluvchanligi ham yuqori boʻladi. Biz 
yuqorida vaqt omilining juda qisqa, qisqaroq va uzoq muddatli davrlaridagi taklifning oʻzgarishiga 
ta’sirini tahlil qilib bergan edik. Bu ta’sir taklifning egiluvchanligida ham oʻz ahamiyatini saqlab qoladi. 
4. Iste’molchi hatti-harakati nazariyasi.
Hozirda iqtisodiyot nazariyasiga oid koʻplab darslik va oʻquv 
qoʻllanmalarda bozor talabining shakllanishi va namoyon boʻlishini iste’molchining hatti-harakati orqali 
tushuntirishga harakat qilinmoqda. Bunda oldindan gʻarb adabiyotlarida mavjud boʻlib kelgan turli 
nazariyalardan foydalanib, iste’molchi hatti-harakati nazariyasi alohida yoʻnalish sifatida bayon 
etilmoqda.
1[27] 
Talabalarni mazkur nazariyaning mohiyati bilan tanishtirish maqsadida uning asosiy 
tushunchalarini koʻrib chiqamiz. 
Iste’molchining bozordagi hatti-harakati soʻnggi qoʻshilgan naflilik nazariyasi hamda 
iste’molchi tanlovi nazariyasi orqali izohlanadi. Soʻnggi qoʻshilgan naflilik nazariyasining mazmuni bilan 
4-mavzuda batafsil tanishib chiqqan edik. Bu nazariya yordamida 
iste’molchining manfaati nuqtai-nazaridan uning afzal koʻrishi qoidalari bayon etiladi. Agar naflilikka 
iste’molchi oʻlchami bilan qaralsa, u iste’molchining biron-bir ne’matni 
iste’mol qilishidan olinadigan qoniqishni anglatadi.