1-mavzu: Huquqiy madaniyat va huquqiy tarbiya asoslari fanining asosiy tushunchalari, fanning maqsadi, vazifalari

Tabiiy huquq o’z navbatida ikki qismga bo’linadi: xususiy huquq va ommaviy huquq. Xususiy huquq individlar o’rtasidagi munosabatlarni mulkiy nuqtai nazardan tartibga soladi. Ommaviy huquq esa davlat va uning a’zolari o’rtasidagi munosabatlarni tartibga soladi.
Feodal tartibsizliklara qarshi Kant hamma uchun umummajburiy bo’lgan qonunlarni ko’ndalang qo’yadi. U mulkchilikdan, taraflarning teng xususiy, huquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan tartibni yoqlaydi. Ommaviy huquqning markaziy instituti davlatda konstitutsiyani qabul qilishda xalqning ishtiroki hisoblanadi. O’z mazmuniga ko’ra xalq suverinnitetining rivojlanib boruvchi demokratik g’oyasi sanaladi. har bir individ o’z hatti-harakatlarini faqat o’zi belgilaydi. Xalqning oliy qadriyati davlat fuqarolarining erkinligi, tengligi va mustaqilligi deb biladi. Kant xalq suveriniteti tamoyilini targ’ib qilish bilan birga, uni keng talqin qilinishiga qarshi chiqadi. Uning isboti tariqasi fuqarolarni aktiv hamda passiv (saylov huquqidan mahrum bo’lganlar) kabi turlarga ajratadi. Passiv fuqarolar — faqat yashash uchun qayg’uruvchilar, ya’ni boshqalarning topshiriqlarini bajaruvchilar hisoblangan jamiyatning quyi qatlamidir. Kantning ta’kidlashicha, har qanday davlat uch hokimiyatdan tashkil topadi. Bular: qonun chiqaruvchi (xalqning irodasiga tegishli), ijro etuvchi (qonun chiqaruvchi oliy hokimiyatga va qonuniy hukmdorga bo’ysinuvchi), sud (ijro etuvchi hokimiyat tomonidan tayinlanadigan) hokimiyati. Bu hokimiyatlarning subardinatsiyasi va o’zaro kelishuv natijasida despaatizmdan qutulishsh hamda davlatning istiqboliga erishish mumkin. Davlatning boshqaruv shakli nuqtai nazaridan Kant quyidagicha tasniflaydi: avtokratiya (absolyutizm), aristokratiya va demokratiya. Kantning fikricha, xalq ustidan hukmronlik qilishning uslubi va metodlari davlat boshqaruvi muammosining markazida turadi. Shu nuqtai naardan boshqaruv shaklining Respublika va despotik shaklini ko’rsatadi. Respublika shaklida ijro etuvchi hokimiyat ijro etuvchi hokimiyatdan ajratilgan bo’ladi, despotik shaklida esa, aksincha, qo’shilgan bo’ladi. Kant eng maqbul davlat sifatida konstitutsiyaviy monarxiyani ko’rsatadi.