1-Мавзу: Фаннинг мавзуи, максади ва вазифалари

6. 3. Mahsulot ishlab chiqarishni rejalashtirish miqyoslari.

Korxona va uni bulinmalarining assiy maksadi mahsulot ishlab chiqarishning mikdori, turlari, muddatlari va kiymatlarini belgilovchi ishlab chiqarish dasturini bajarish orkali erishiladi. Ishlab chiqarish dasturini tuzish uchun asos bulib bozor kon’yunkturasi va mahsulotlar sotilishini urganish natijalari bo’yicha tuzilgan perspektiv (strategik) reja xisoblanadi.

Strategik karorlar tashkilotning ichki muammolari bilan emas, balki kuprok tashki muammolari bilan boglik Oddiy kilib aytganda, strategik rejalashtirish - firmaning faoliyat sohasini tanlash va uning rivojlanishining yangi yunalishlarini izlash bo’yicha faoliyatdir.
Strategik muammolarga quyidagi savollarni kiritish mumkin: Kompaniyaning maksadlari va vazifalari kanday ? Firma uz faoliyatini diversifikatsiya kilishi kerakmi, kerak bulsa, kaysi yunalishlarda va kay darajada? Kanday kilib ishlab chiqarish jarayonini optimallashtirish va kompaniyaning bozordagi mavkeini mustaxkamlash mumkin?
Kompaniyaning katta-kichikligidan kat’iy nazar, strategik karorlar resurslardan foydalanishning mukobil yunalishlarini tanlash bilan boglik.
Joriy faoliyatni rejalashtirish kompaniyaning strategik rejasiga asosan amalga oshiriladi va ishlab chiqarish dasturini tuzish bilan tavsiflanadi.
Xozirgi sharoitda barcha korxonalar va ularning bulinmalari uchun ishlab chiqarish dasturlarini tuzish, foydani maksimallashtirish prinsiplariga asoslanadi.
Ushbu xolatni mahsulot ishlab chiqarish xajmi korxonaning ishlab chiqarish quvvatlariga mosligi takdirida quyidagi maksadli funksiya yordamida ifodalash mumkin:
_M,
 S _{I ( j) *} X _{I ( j)} max (15)
^iq1,jq1
S _{i(j) —} i(j) detal yoki mahsulotning narxi
X_{i ( j)} — aniklanayotgan mahsulot ishlab chiqarish xajmi (dona)
Mahsulot ishlab chiqarish xajmi belgilanayotganda reja bo’yicha (shartnoma majburiyatlari bo’yicha) ishlab chiqarish zarur bulgan mahsulot xajmi bilan birga korxonalar bilan tuzilgan shartnomalar bo’yicha kushimcha mahsulot ishlab chiqarish xajmi xam xisobga olinadi.
Korxona mulkchilik shaklidan kat’iy nazar, ishlab chiqarish dasturini konkret ijrochilarga (tsexlar, uchastkalar, brigadalar, ish joylari) ishlab chiqarishni boshqarish jarayoni yagona sxema bo’yicha va bir xil boshqarish funksiyalari asosida amalga oshiriladi. Dasturni tsexlarga taksimlash, odatda yil choraklari va oylari miqyosida amalga oshiriladi.
Mahsulot ishlab chiqarish dasturini choraklarga va oylarga taksimlashdan maksad, xar bir reja davrida ishlab chiqarish xajmini tuxtovsiz usishini, dasturining natural va kiymat kursatkichlarini muvofiklashtirishni, tsexlarning ishlab chiqarish quvvatlaridan samarali foydalanishni ta’minlovchi mahsulotlar nomenklaturasi majmuini yaratishdir.
Operativ karorlar odatda tashkilot xodimlarining vakti va e’tiborining kup qismini oladi. Ularning maksadi – resurslardan foydalanish samaradorligini oshirish, boshkacha kilib aytganda, joriy operatsiyalardan foydani maksimallashtirishdir. Bunday karorlarni kabul kilishning asosiy yunalishlari bulib funksional sohalar va ishlab chiqarilayotgan mahsulot turlari bo’yicha resurslarni taksimlash (byudjetlar tuzish), operatsiyalarni bajarish grafiklarini tuzish, ularni kuzatish va ijrosini nazorat kilish xisoblanadi. Asosiy karorlar sifatida baxoni shakllantirish masalalari, marketing strategiyasi, ishlab chiqarish rejalarini tuzish va zaxiralarning kerakli mikdorini saklab turish, shuningdek, izlanishlar va ishlanmalarga , marketing va turli ishlab chiqarish jarayonlariga mablag ajratish masalalari xizmat kiladi.