Sifatni ta’minlash yulidagi birinchi kadam bulib, maksadlarni aniklash xisoblanadi. Bu strategik kadam uz ichiga extiyojlarni aniklash va bu extiyojlarni kondirishga muljallangan mahsulot (xizmat) konstruktsiyasini ishlab chikishni oladi. Bunda sifat standartlarini, shu jumladan chetdan olinadigan butlovchi qismlar sifati standartlarini yozma shaklda ishlab chikish muxim axamiyatga ega.
Garb korxonalarida va bizning amaliyotimizda sifat uchun javobgarlik odatda sifat nazorati bulimi deb ataluvchi aloxida bulimga yuklatilgan bulib, bu yondoshish qisman nazoratning mustakilligi prinsipiga asoslanadi, ya’ni sifatni baxolash vakolatlari ishlab chiqarish bilan boglik bulmagan bulinmada mujassamlashgan. Xozirgi kunda imlgor tajribalar bu masalaga yangicha yondoshishni majbur etmokda. Masalan, YAponiyada, sifatni ta’minlash bo’yicha javobgarlikning kup qismi an’anaviy xolda ishlab chiqarishdagi ishchilarga yuklatilgan. Sifatni ta’minlash masalalari bo’yicha tayyorgarlikni yaponlar ishlab chiqarishdagi ishchilarni professional tayyorlash dasturlariga kiritganlar va ishchilaraga uz ishlari sifatini nazorat kilishni yuklaganlar.
Sifat nazorati ishida uni ta’minlashning umumiy rejasi ishlab chikilgandan keyingi kadam bulib sifatni ulchashni tashkil etish xisoblanadi. Sifat, xatto xizmat kursatish sohasida xam,ulchanishi mumkin bulishi kerak.
Tashkilot faoliyatining yakuniy muvaffakiyati funksional sifat va konstruktsiya sifatiga boglikliklariga karamasdan, ishlab chiqarishni boshkaruvchilar sifatni texnik shartlarga mosligini ta’minlashga kuprok e’tibor kiladilar.
Sifatni ta’minlashda mamlakatimizda bir kator standart va texnik shartlar ishlab chikilgan bulib, ularga:
davlat standartlari;
tarmok standartlari;
korxona standartlari;
texnik shartlar;
shartnomaviy shartlar kiradi.
Bulardan tashkari umumjaxon miqyosida amal kiladigan xalkaro sifat standartlari ISO 9000 deb nom olgan tizimda ishlab chikilgan.
Sifatning statistik nazorati usullarining maksadi — mahsulot sifatini tasodifiy uzgarishlarini yukotish. Bunday uzgarishlar anik sabablardan kelib chikadi va bu sabablarni aniklash xamda bartaraf etish lozim.
Katta partiyadagi mahsulotlarni kabul kilishda ular ichidan ma’lum cheklangan mikdorda namunalar tanlab olinib, sinovlar utkaziladi. Bu usul tanlanma nazorat deyiladi va odatda ta’minotchilardan butlovchi qismlar va mahsulotlar partiyasini kabul kilishda kullaniladi. Tanlanma nazorat nazorat uchun sarflarni kiskartirish imkonini beradi.
Tanlanma nazorat ma’lum darajada tavakkalchilik bilan boglik, chunki butun partiya sifati xakida karor namunalarning kichik tanlanmasining sifati natijalari bo’yicha kabul kilinadi. Mahsulotlarning “yaxshi” partiyasi tasodifan (xato tarikasida) yaroksiz (brak) deb xisoblanishi mumkin ( ishlab chikaruvchi tavakkalchiligi) yoki “yomon” partiya kabul kilinishi mumkin (iste’molchi tavakkalchiligi). Bu tavakkalchilikni kiskartirish uchun olinadigan namunalar tanlanmasi xajmini kengaytirish mumkin, lekin bunda xarajatlar xam ortadi. Amaliyotda iste’molchi va ishlab chikaruvchi muzokaralar orkali ikkala tomon uchun xam tavakkalchilik va xarajatlar jixatidan ma’kul keladigan tanlanma nazorat uslubiyatini kelishib oladilar.
Texnologik jarayon nazorati kartasi ishlab chiqarish jarayonida mahsulot (xizmat) sifatini nazorat kilinishi zarur bulganda kullaniladi. Uning maksadi — ishlab chiqarish jarayoni kachon “nazorat ostidan chikib ketayotganligi” va sifatsiz mahsulot chika boshlaganini aniklashdan iborat. Bunda jarayonni tartibga solish uchun zaruriy choralar kurish mumkin. Texnologik jarayon nazorati usuli ishlab chiqarish sohasida xam, xizmat kursatish sohasida xam kullanilishi mumkin. Texnologik jarayon nazorati kartasi ko’rinishi 11.1— chizmada keltirilgan.
Kun davomida xoxlagan paytlarda jarayondan uchta tanlov namunalari olinadi. Bunda agar beshta ketma-ket namunalardan uchtasi yul kuyilishi mumkin bulgan ogishlar chegarasidan chikib ketgan bulsa, jarayon faoliyati buzilgan xisoblanadi.
c hetga ogishlar
n ing yukori
chegarasi
uk chizigi
c hetga ogish-
l arning kuyi
c hegarasi soat 9-00 soat12-00 soat15-00
