1-мавзу. Фанга кириш. Суюқлик ва унинг физик хоссалари Режа

1-мавзу. Фанга кириш. Суюқлик ва унинг физик хоссалари
Режа:
1.1. Гидравлика фанининг мазмуни
1.2. Гидравлика фанининг қисқача тарихи ва унинг асосчилари
1.3. Суюқлик ва унинг физик хоссалари
1.4. Физик катталикларининг ўлчам бирликлар тизимлари
1.5. Суюқликка таъсир этувчи кучлар
Қўлланиладиган таълим технологиялари: маъруза, диалогик ёндашув, муаммоли таълим, тушунтириш, мунозара, ўз-ўзини назорат.
Адабиётлар:
1.1. Гидравлика фанининг мазмуни
Гидравлика фани суюкликларнинг тинч ва харакат ҳолатидаги ўзгариши қонуниятларини ҳамда ушбу қонуниятларни мухандислик масалаларни ечишда кўллаш усулларини ўрганиш билан шуғулланади. Гидравлика сўзи аслида юнонча бўлиб, «хюдор»-сув ва «аулос»-қувур деган маънони билдиради. Уларни биргаликда ўкиганимизда сувнинг кувурдаги ҳаракати деган маъно келиб чиқади. Кейинчалик бу фан суюқликнинг босимли (қувурдаги) ва босимсиз (очиқ ўзанлардаги) ҳаракат қонуниятларини ҳам ўрганадиган бўлганлиги учун гидравлика сўзи сувнинг нафақат қувурдаги, балки очиқ ўзандаги ҳаракатини ҳам ифодалайдиган бўлди.
Гидравлика фани икки қисмдан иборат: гидростатика ва гидродинамика. Гидростатика қисмида суюкликларнинг тинч ҳолатдаги ўзгариши қонуниятлари ўрганилади. Бундай қонуниятларни ўрганишдан мақсад суюқликнинг чуқурлиги бўйича ихтиёрий нуқтасидаги гидростатик босимининг ўзгаришини аниқлашдан иборат. Гидростатик босим вақтга эмас, факат координаталарга боғлик бўлади:
p = f (x, у, z) (1.1)
Гидродинамика қисмида суюқликларнинг ҳаракат вақтидаги гидродинамик элементларининг ўзгариши қонуниятлари ўрганилади, бунда суюқликларнинг ҳар хил нуқталаридаги и тезлик ва р босимлари вақт ўтиши билан ҳар турли бўлади. Берилган нуқтадаги тезлик ва босимнинг t вақт оралиғида ўзгариши қуйидагича ёзилади:
u_x = f₁(x, у, z)
u_y = f₂(x, у, z) (1.2)
u_z = f₃(x, у, z)
p =f(x, у, z) (1.3)