1-mavzu. Falsafa uning predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli. Reja

 
(lot. sciyentia va ingl. sciyencye – fan, bilim) deb ataladi. 
Csiyentizm
fan texnika taraqqiyotining ijobiy jihatlarini mutlaqlashtiradi. A
ntissiyentizm
falsafiy bilishni ilmiy bilishdan ajratadi, uni ilmiy bilish bilan muvofiq emas, deb 
e’lon qiladi, u oqilonalikni kamsitadi va mistika, intuisiya, iroda va shu kabilarni 
mutlaqlashtiradi.
Falsafa va fanning umumiy jihatlari
shundaki, ular: 

avvalo aqlga tayanadi va oqilona bilimni yaratishga harakat qiladi; 

o’rganilayotgan obyektlar va hodisalarning qonunlari va qonuniyatlarini 
aniqlashga qarab mo’ljal oladi; 

kategoriyalar apparatini (o’z tilini) yaratadi, o’zlari ilgari surgan 
qoidalarni asoslaydi, ularga dalil-isbot keltiradi va yaxlit tizimlarni yaratishga 
harakat qiladi. 
Falsafa va fan o’rtasidagi farq shunda namoyon bo’ladiki: 
falsafa doim u yoki bu faylasuf nomi bilan bog’lanadi, bunda uning g’oyalari, 
asarlari o’ziga to’q bo’lishi va ularga boshqa faylasuflar qo’shilishi yoki 
qo’shilmasligiga bog’liq bo’lmasligi mumkin. Fan esa, mohiyat e’tibori bilan, 
jamoa mehnati mahsulidir; 

falsafada (muayyan fanlardan farqli o’laroq) yagona til va yagona tizim 
mavjud emas. Bu yerda fikrlar rang-barangligi me’yor sanaladi. Fanda esa monizm 
hukm suradi, chunki hyech bo’lmasa fanning u yoki bu muayyan sohasidagi asosiy 
tamoyillar, qonunlar va kategoriyalar tizimi (til)ga nisbatan yondashuvlar birligi 
albatta mavjud bo’ladi; 

falsafa ilmiy bilimlar va dalillardan keng foydalanadi, biroq uning uzil-
kesil xulosalari ishonchli deb hisoblanishi mumkin emas, zero ular asosan 
faylasuflarning subyektiv fikrlari va mulohazalariga asoslanadi. Fan esa mohiyat 
e’tibori bilan isbotlangan va sinashta bilimlar olishga harakat qiladi, bunda olingan 
bilimlarni tekshirish yoki rad etish imkoniyatining mavjudligi bu bilimlar 
haqiqiyligi va ilmiy jihatdan asosliligining muqarrar sharti hisoblanadi; 

falsafiy bilimlarni tajribada sinash mumkin emas (aks holda ular ilmiy 
bilimlarga aylanadi); 

falsafa aniq prognoz bera olmaydi, ya’ni u ishonchli bilimlarni kelajakka 
tatbiq etishga qodir emas, zero unda bunday bilimlar yo’q. Ayrim faylasuf falsafiy 
qarashlarning muayyan tizimi yordamida faqat bashorat qilishi mumkin, lekin u 
olim kabi prognoz qilish yoki modellashtirishga qodir emas.