1-mavzu: Elementar zarrachalar va ulaning klasifikatsiyasi

10-_{мавзу: MOLEKULANING AYLANMA HARAKATI}

Molekulalarning aylanma harakat spekterlari.

Aylanish vaqtida yadrolar o`rtasidagi masofa o`zgarmaydi desak, aylanayotgan molekulani ozod o`qli qattiq qarash mumkin.

Ozod qattiq rotator uchun potensial energiya U=0 (tashqi ta’sir yo`q); W – U = T. bu yerda T – kinetik energiya, W – umumiy energiya:

Aylanma harakat uchun imnulisning kvadrati p² _{emas, implus momentining kvanti muhim ahamiyatga ega.}

Massa o`rnida esa inersiya momenti qo`llaniladi. Demak, 2 m o`ringa 210 – 2m0<sup>2</sup> <sub>qo`yilishi o`rinlidir.</sub>

Qattiq rotator uchun Shrefinter yechimi yo`li bilan umumiy energiya W

W hB0I(I+l) ifoda topilgan.

Demak, aylanma harakat energiyasi kvantlangan ekan

kvant soni deyiladi, y 0. 1. 2 kabi butun son qiymatlariga ega bo`ladi.

Demak W kvantlanganidek nr ham kvantlangandir.

Bu ifodadan foydalanib, aylanma o`tishlar spektrlari vositasida qattiq rotatorning atomlarining yadrolari o`rtasidagi masofa r0 ni xisoblab topamiz.

Umuman olganda aylanayotgan 2 atomli molekulani qattiq rotator deb bo`lmaydi. Uning atom yadrolari orasida masofa aylanish kvant soni ortib borishi bilan o`zgaradi ortadi. Bu esa aylanma pog`onalar energiyasining o`zgarishga olib keladi.

Formulasidan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Aylanma harakat molekula harakatlaridan energiyani eng kam talab qilganlaridan bo`lganligi uchun juda past temperaturalarda birinchi bo`lib vujudga keladi. U molekula qo`llarining aylanishi sifatida namoyon bo`ladi.