1-Мавзу: “Электрон бизнес асослари” фанининг предмети ва билиш усуллари (2 соат)

Sotuv predmeti	Sotuvlar tannarxi, $
Tejalish, %
	An’anaviy tizimlarda	Internetda
Dastur ta’minoti	15.0	0.20-0.50	97-99
Bank xizmatlar	1.08	0.13	89
Aviabiletlar	8.0	1.0	87
Billing	2.22	3.32	67-71
Sug’urta polislari	400-700	200-350	50

- xizmat ko’rsatilishning personallashuvi (xar bir xaridor individual talabini hisobga olish imkoni, bu xarid qilish uchun samarali rag’batdir)

- korporativ gigantlar bilan teng holda raqobat;
-keng marketing imkoniyatlari
- ancha tayyorgarlik ko’rgan, professional xaridorlar bilan ishlashi
- tovarlar assortimentiga doimiy va tezkor o’zgarishlar kiritishga imkon beruvchi ancha yuqori egiluvchanlik bozorning tez o’zgarayotgan sharoitlariga muvofiq narxlar, chegirmalar.
Elekktron biznes va u bozor ishtirokchilariga beradigan afzalliklar istiqbolligini hisobga olib, mavjud xatarlar va muammolarni uno’tib kuymaslik kerak.
Interfaol chakana savdo, aslida, ikki kompyuter o’rtasidagi tranzakstiyadir, bunda iste’molchi sotuvchini ko’ra olmaydi.WWW chikim va savdoni amalga oshirish uchun tusik savdoni oddiy usullarda tashkil etishdagiga karaganda ancha pastligi tufayli, mas’uliyatsiz va tovlamachi firmalar paydo bo’lishi ehtimoli ancha yuqori. Bu ikkala omil iste’molchilarning Internetda chakana sotuvchilarga nisbatan ishonchsizligining paydo bo’lishiga kuchli ta’sir etadi. Bundan tashkari iste’molchilarda muxim ma’lumotlarni, masalan, kredit kartochkalari rakamlarini o’zatish uchun Interenetdan foydalanishda ma’lum psihologik tusik mavjud bo’lib, bu Internetdan bunday ma’lumotlarning o’zatilishida birov ularni olib egasiga zarar keltirish to’g’risidagi fikrlar natijasidir.
Xaridorlar forumi-ancha jiddiy narsa. Bugun xar kaysi do’kon ham o’zlarida uni ochishga tavakkal kilmaydi. Elektron biznes rivojini ta’minlab turuvchi omillarga quyidagilar ham kiradi:
- Internet foydalanuvchilarining kam soni va kontingentining cheklangani;
- chet el to’lov tizimlariga chiqishlari bo’lgan elektron to’lovlar rivojlangan tizimining yo’qligi;
- mavjud aloqa vositalarining yuqori bo’lmagan utuvchanlik kobiliyati;
- insonlarning banklar va biznes to’zilmalariga ko’pincha oklangan ishonchsizligi;
- marketing faoliyatida Internetdan foydalanish bo’yicha mutaxassislarning ochik etishmovchiligi, bu elektron biznes sohasida xizmatlarning past sifatiga olib keladi.
- ko’pchilik biznes saytlarining betartibligi va axborot ortiqcha yuklangani;
-xaridorlarga jismoniy tovarlarni etkazib berishga ixtisoslashuvchi firmalarning etarli bo’lmagani,
-sotuvdan keyin xizmat ko’rsatish, utilizastiya uchun tovarlarni qabul qilish va sifatsiz tovar kaytarilish tizimining rivojlanmaganligii.
Quyidagi jadvalda foydalanuvchilarning xar toifasi bo’yicha internet orqali tovarlar va xizmatlar olinishi tajribasiga ega odamlar foizini ko’rsatadi.


3-jadval. Internet orqali tovarlar yoki xizmatlarni sotib olish tajribasi.

Internet auditoriyasi toifalari	% auditoriyadan tajribaga ega
asosiy	57
faol	52
xaftalik	41
doimiy bo’lmagan	22
maksimal	11

Auditoriyaning texnik jihozlanishi ko’pchalik yuqori bo’lsa, internetda shunchalik katta iqtisodiy faollik namoen etadi. Masalan, uyda faqat telefoni bo’lgan odamlardan faqat 13 % internet orqali tovarlar va xizmatlar olish tajribasiga ega ekanligini kayd etishdi, tarmoqka ulanishning barcha vositalariga ega bo’lganlarida esa (telefon, kompyuter, modem, internetga chiqish) bu ko’rsatkich 51 % ni tashkil etdi.

Uyda Internetga kiruvchilar orasida tarmoqdan boshqa joyda foydalanuvchilarga nisbatan tovar va xizmatlarni internet orqali oluvchilar soni ko’proq (51 % va 40 %)
11-Mavzu: Elektron biznesda axborot xavfsizligi (2 soat).