1-Mavzu. Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi faniga kirish Reja

o’zaro bog’liqligi
 
Ekologiya biologik fan bo’lib, u «organizm - muhit» tizimida organizmlarni 
belgilovchi elementlarni tashkil etuvchilardan biridir. Shu bilan bir qatorda bu 
ma’lum ma’noda muhitga bog’liq bo’lgan «kuchsiz» elementdir. Organizmlar uchun 
muhitning «ob - havosi» muhim ahamiyatga ega, biroq o’z o’rnida «tabiatda noqulay 
ob-havoning o’zi yo’q». Shunga qaramasdan, yashash muhitining yomonlashishi 
muhitga nisbatan befarq munosabatda bo’lganda organizmlarga salbiy ta’sir etadi. 
Muhit yomonlashishni qabul qilmaydi, ularni faqat organizmlargina qabul qiladi. 
Shuning uchun ham ekologiya o’z ishi faoliyati davomida asosan zoologiya, 
botanika, mikrobiologiya, fiziologiya, genetika, biokimyo, yevolyutsion biologiya, 
geologiya kabi fanlarning ma’lumotlari va uslublariga tayangan holda ish olib 

---

boradi. Bu fanlardan ekologiya ko’pgina izlanish uslublarini va qisman asosiy 
tushuncha va atamalarni qabul qilgan. 
Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi vazifalari ko’p hollarda injinerlik va 
texnologik usullar bilan hal etiladii (chiqindilarni qayta ishlash, kommunal va 
sanoat oqovalarini tozalash, energiyaning noan’anaviy usullardan foydalanish va 
boshqalar). Shuning uchun ham ekologiya ayniqsa, uning tarmog’i hisoblangan 
amaliy ekologiya, texnik va texnologik fanlar bilan uzviy bog’langan. 
Hozirgi davrda ayniqsa, antropogen (inson) omili yaqqol sezilmoqda. Shuning 
uchun ekologik o’rganishning zarur yo’nalishlaridan biri-jamiyat va tabiiy tizimlar 
orasidagi munosabatni o’rganishdan iborat. 
Ekologiya nafaqat yuqorida qayd etilgan fanlar bilan, balki ma’lum darajada 
iqtisod, matematika, informatika, kibernetika va boshqa qator fanlar bilan ham 
chambarchas bog’liq. 
Atrof-muhit muhofazasining vazifalari bir-biriga chambarchas bog’liqligini 
hisobga oladigan bo’lsak, ularni bir biridan ajratuvchi chegarani aniqlash aslo 
mumkin emas. Boshqacha aytganda, ekologiyani tabiat muhofazasining nazariy 
asosi deb qarash mumkin. O’z navbatida, tabiat muhofazasi – ekologik vazifalarning 
amaliy tadbirlari va hal yetish usulidir. Shu ma’noda ba’zi hollarda qo’llaniladigan 
«Texnik ekologiya», «Sanoat ekologiyasi» va ba’zi tushunchalar ekologik fan
hisoblanmaydi. Ular faqat ekologik masalalarning muhandislik yechimini 
ta’minlaydi va dastlab tabiiy muhitning sifatini saqlab qoladi.