1-mavzu: Ekologiya kursining maqsadi, vazifalari, tarixi. Tabiat va jamiyat o’rtasidagi munosabatlar. Populyatsiyalar ekologiyasi

 

 

 

 

 

---

 

7 

1-sxema 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                     

Ekologiya fani sohalari 

Fiziologik ekologiya 

Global ekologiya 

Ijtimoiy ekologiya 

Shaxs ekologiyasi 

 

Muhandislik ekologiyasi 

 

Biokimyo ekologiya 

 

Evolyutsiya ekologiyasi 

 

Bioekologiya 

Qishloq ho‟jaligi ekologiyasi 

  

O‟simliklar va hayvonlar ekologiyasi 

Koinot ekologiyasi 

 

Hashorat va boshqa tirik guruhlar ekologiyasi 

Gidroekologiya 

Shahar ekologiyasi 

  

Landshaftlar ekologiyasi 

 

Sanoat ekologiyasi 

 

Meditsina ekologiyasi 

 

---

 

8 

2-sxema 

 

 

Ekologik 

qadriyatlarni 

asrashga 

intiluvchanlik 

Atrof-muhit 

himoyasidagi 

tashabbuskorlik 

Mehnatsevarlik  

Atrof-muhitni asrab- 

avaylashda faollik 

Vatanparvarlik, ona- 

tabiatga mehr-muhabbat 

Shaxsiy masuliyat 

Vijdonlilik, burchiga 

sadoqat 

Tabiatga ehtiyotkorona 

munosabatda bo‟lish 

O‟z-o‟zini nazorat qilish 

Tabiatni muhofaza qilishda 

qat‟iyatlilik 

Tabiatda boyliklardan 

foydalanishda tejamkorlik 

Vatanparvarlik, ona- vatanga 

mehr-muhabbat 

Ekologik bilim va madaniyatni belgilovchi fazilatlar 

Atrof muhitga oid 

bilimdonlik 

Tabiatdagi obyekt va 

hodisalarni qiyoslay olish 

Atrof- muhitdagi o‟zgarishlarga 

ziyraklik 

Atrof- muhitga nisbatan teran 

fikrlay olish 

Ahloqiy- ekologik 

onglik 

EKOLOGIK 

BILIM VA 

MADANIYAT 

Eko-

logik 

mas‟-

uli-

yatli-

lik 

Eko-

logik 

iroda

viyli-

lik 

Ekologik qadriyatlarni 

hurmat qilish 

---

 

9 

John  Harper  tabiatdagi  o‟zgarishlarni  izohlar  ekan,  “tabiat  barcha  narsani 

hazm  qilishi  mumkin,  biroq  uning  sog‟lom  muhiti  yo‟qolishi  muqarrar”  deydi. 

Ekologiyaning  tarixi  haqida  quyidagi  olimlar  tadqiqot  olib  borganlar.  Jumladan, 

Jonathan Anderson, Mike Bonsall, Angela Douglas, Chris Elphick, Valerie Eviner, 

Andy Foggo, Jerry Franklin, Kevin Gaston, Charles Godfray, Sue Hartley, Marcel 

Holyoak, Jim Hone, Peter Hudson, Johannes Knops, Xavier Lambin, Svata  Louda, 

Peter  Morin,  Steve  Ormerod,  Richard  Sibly,  Andrew  Watkinson,  Jacob  Weiner, 

and  David  Wharton.  Shuningdek,  Jane  Andrew,  Elizabeth  Frank,  Rosie  Hayden, 

Delia  Sandford  and  Nancy  Whilton  kabilar  tabiatni  muhofaza  qilishning  ilmiy 

nazariy asoslari haqida fikr yuritishagan

2

. 

Ekologiya biologiya fanlari qatoridagi mustaqil fan hisoblanadi. Ekologiya 

tushunchasi fanga birinchi bo‟lib 1869  - yilda nemis biologi E.Gekkel tomonidan 

kiritilgan. Ekologiya – yunoncha so‟z bo‟lib, uning ma‟nosi tirik organizmlarning 

yashash  sharoiti  yoki  tashqi  muhit  bilan  o‟zaro  munosabatini  bildiradi. 

“Ekologiya”  –  yunoncha  so„z  bo„lib,  “oykos”  –  uy,  vatan,  makon  va  “logos”  – 

ta‟limot, - degan ma‟nolarni bildiradi.  

Ekologiya  bu  -  organizmlar   va   ularning  atrof- muhit   bilan  o‟zaro  sodir  

bo‟layotgan  hamkorligini  o‟rganadigan  soha  hisoblanadi. Ekologlar esa  mana  

shu  hamkorlikni  o‟rganadigan  olimlardir. 

 “Ekologiya” fani  quyidagilarni o‟rganadi:   



 

Hayot jarayonlari, o‟zaro aloqalar, adaptatsiyalar. 



 

Energiya oqimi, hamjamoalar.  



 

Ekotizimlar va suktsessiya. 



 

Bioxilma xillik va cho‟llanish.