1-мавзу. Давлат ва ҳУҚУҚ назариясининг предмети ва методлари мавзунинг асосий йўналишлари

Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети – давлат ва
ҳуқуқнинг вужудга келиши, ривожланиши, ҳаракатда бўлиши
(фаолият кўрсатиши) ва истиқболи тўғрисидаги энг умумий
қонуниятларни ўрганади.
Унинг предметига фақат амалдаги давлат, ҳуқуқ муносабатлари,
жараёнлари, ҳодисаларнинг энг умумий жиҳатларигина эмас, балки
улар ҳақидаги тасаввурлар ҳам киради.
Давлат ва ҳуқуқ назарияси фани давлат ва ҳуқуқ ҳақидаги
қарашлар, ғоялар, фикрлар ва билимлар тизими бўлиб, у давлат-ҳуқуқ
ҳодисаларига тегишли бўлган умумий қонуниятларни ўрганади, давлат
ва ҳуқуқни яхлит институт сифатида кўриб чиқади.
Давлат ва ҳуқуқ назарияси фанининг ўзига хос
хусусиятлари:
 давлат ва ҳуқуқ назарияси – ижтимоий фан. Унинг
ўрганадиган соҳаси муҳим ижтимоий ҳодисалар бўлмиш давлат
ва ҳуқуқдир;
 давлат ва ҳуқуқ назарияси – назарий фан. У давлат ва
ҳуқуқ тараққиётининг умумий қонуниятларини очиб беради;
 давлат ва ҳуқуқ назарияси – фалсафий хусусиятга эга
бўлган фан;
 давлат ва ҳуқуқ назарияси – методологик фан.
Юриспруденциянинг барча соҳаларини ҳуқуқий методология
билан қуроллантиради;
 давлат ва ҳуқуқ назарияси – амалиётга йўналтирилган
фан. Юридик амалиётдаги бўшлиқлар, муаммолар, зиддиятларни
аниқлаш ва бартараф этиш усулларини ишлаб чиқади, давлат ва
ҳуқуқ ривожининг йўналишларини белгилаб беради;
 давлат ва ҳуқуқ назарияси – ўқув-тарбиявий аҳамиятга
молик фан.
Давлат ва ҳуқуқ назарияси фанида асосий ролни умумий
тушунчалар бажаради. Ушбу тушунчалар категориялар деб юритилиб,
булар қаторига “давлат”, “давлат моҳияти”, “давлатнинг шакли”,
“давлатнинг типи”, “давлатнинг функциялари”, “давлат механизми”,
“ҳуқуқ”, “ҳуқуқнинг моҳияти”, “ҳуқуқ шакли”, “ҳуқуқий
муносабатлар”, “ҳуқуқ тизими”, “ҳуқуқ нормаси”, “ҳуқуқий онг”,
“ҳуқуқий маданият” кабиларни киритиш мумкин.
Давлат ва ҳуқуқ ҳодисалари ўзаро мустаҳкам алоқада бўлиб, улар
бир-бирини ифода этади. Шунинг учун ҳам давлат ва ҳуқуқ
назариясининг барча институтлари биргаликда ўрганилади ва улар
узвий боғлиқликда кўриб чиқилади. Таъкидлаш жоизки, давлат ва ҳуқуқ
ҳодисалари алоҳида-алоҳида соҳа бўлмасдан, балки у ягона фан
ҳисобланади ва нисбатан мустақил бўлган иккита қисмга, яъни давлат