1-mavzu bozor iqtisodiyotida innovatsiya reja: Innovatsiyaning mazmuni va mohiyati Innovatsiyaning maqsadlari

4-мавзу. ИНТЕЛЕКТУАЛ МУЛК МОҲИЯТИ ВА УНИ ҚОНУНЧИЛИК 
ДОИРАСИДА ТАРТИБГА СОЛИШ 
Reja: 
1. Intellektual mulk  ob‟ektlarining klassifikatsiyasi 
2.Intelektual mulkni huquqiy himoya qilish asoslari 
 
1. Intelektual mulk. Asosiy tushunchalar.  
Intellektual mulk  ob‟ektlarining klassifikatsiyasi 
O‗zbekiston Respublikasida mulkchlikni yangi ko‗rinishi sifatidagi intelektual 
mulk  nisbatan  yaqinda,  1990  yillarda  paydo  bo‗ldi.  U  bozor  ob‘ekti  asosi  sifatida 
rivojlana  boshladi.  Bu  bozorni  dastlabki  shakllanishi  asosi  –  mamlakatdagi  ulkan 
ilmiy-texnika  salohiyatidir.  Intellektual  mulkning  bozor  uchun  ahamiyati,  uni 
yaratish,  eng  yuqori  iste‘mol  qiymatiga  ega  bo‗lgan  tovarlarni  ishlab  chiqarish  va 
xizmat  ko‗rsatishni  qonuniy  ravishda  monopollashtirishning  yagona  usuli 
ekanligidadir.  
Intelektual kapital mulk ob‘ekti sifatida ishlab chiqarish vositalaridan o‗zining 
xususiyatlariga  qarab  farqlanadi:  u  jismoniy  jihatdan  holi,bo‗lib,  boshqa  kishilarga 
yoki tashkilotlarga sotilganda yoki axborot sifatida berilganda bevosita bilimlar mulk 
egasida qoladi. Intellektual kapitalning bunday xususiyati yollangan ishchi kuchlarni 
o‗qitish,bilm berish va salohiyatini oshirish uchun katta miqdorda investitsiya oqimi 
jalb  etilishini  talab  etadi.  SHuning  uchun  bugungi  kunda  intellektual  mehnatning 
muhim xususiyati – unga bir kishi yoki birgalikda egalik qilish hisoblanadi.  
Investitsiyaga  davlat  va  munitsipial  tashkilotlar,  xususiy  firma  va  ijtimoiy 
fondlar o‗z mablag‗larini sarflaydilar. Mavjud qonunlar ularga to‗g‗ri va egri soliqar, 
foizlar  ko‗rinishida  foyda  olishni  kafolatlaydi.  Intelektual  kapital  uning  egalariga 
daromad  keltiradi.  Mulk  egasi  va  undan  foydalanuvchi,  asosiy  qismi  nomoddiy 
bo‗lgan  vositalarga  egalik  qiladigan  bozor  qonuni  asosida  o‗ziga  xos  bo‗lgan  tovar 
mahsulotning egasi sifatida namoyon bo‗ladi va mahsulotga bo‗lgan  talabni yuqori 
bulishidan  manfatdor  buladi.  Davlat  tasaruffida  bo‗lgan  xolat  oddiy  takror  ishlab 
chiqarish  jarayoniga  to‗sqin  bo‗ladi.  Ayniksa  bunday  xolat  bozor  iqtisodiyoti  sust 
rivojlangan davlatlarga xos.  
Rivojlangan  davlatlarda  intellektual  kapitalni  yaratilish  texnologiyasi,  uning 
jamg‗arilish  qo‗lami,  xamda  ishlab  chiqarish  vositalarining  jismoniy  va  ma‘naviy 
eskirishining ob‘ektiv qonuniyatlari shu xolatga qayta miqdorda investitsiyalarni jalb 
etadi.  Bu  holda  investitsiyalar  samaradorligini  asosiy  ko‗rsatkichi  foydalanayotgan 
kapitaldan  olinadigan  yuqori  foyda  normasi  hisoblanadi.  Zamonaviy  iqtisodiyot 
intellektual  mulkning  ma‘lum  ob‘ektidan  foydalanadigan  yuqori  texnologiyaga 
asoslanadi.  Intellektual  salohiyatni  tijoratlashuvi  iqtisodiyot  sohalarini  intellektual 
resurslarni yangilash bilan yuqori daromad olish uchun sharoit yaratadi.