1 Мавзу: «Бозор инфратузилмаси иктисодиёти» фанининг предмети ва вазифалари

Moliyaviy lizing (finance leasing) - mulkni sotib olib, vaqtinchalik egalik qilishga hamda davomiyligiga ko‗ra, undan foydalanishning to‗la va amortizatsiyasiga yaqinlashuvchi muddatlarga yoki mulk qiymatining katta qismiga teng bo‗lgan bahoda topshirish bo‗yicha operatsiyani o‗zida mujassam etadi. Lizing shartnomasi amal qilayotgan muddat mobaynida lizing beruvchi lizing to‗lovlari vositasida mulkning to‗la qiymatini o‗ziga qaytaribgina qolmay, balki bundan foyda ham oladi. Bunda lizing obyektiga xizmat ko‗rsatish hamda uni sug‗urtalash bilan bog‗liq barcha majburiyatlar lizing oluvchi zimmasiga yuklatiladi.

Moliyaviy lizingda lizing shartnomasi quyidagi talablardan biriga javob berishi kerak:

• 
  lizing shartnomasi muddati lizing obyektining xizmat muddatidan 80 foizdan ortiq bo‗ladi yoki lizing shartnomasi muddati tugagach, lizing obyektining qoldiq qiymati uning boshlang‗ich qiymatining 20 foizidan kamni tashkil etadi;
  
• 
  lizing oluvchi lizing obyektini qat‘iy belgilangan narxda yoki lizing shartnomasi muddati tugaganda aniqlanadigan narxda sotib olish huquqiga ega;
  
• 
  lizing shartnomasi davridagi to‗lovlarning umumiy summasi lizing obyekti qiymatining 90 foizidan ortiq bo‗ladi.
  

Moliyaviy lizingni tavsiflovchi o‗ziga xos, asosiy belgilar quyidagilardan iborat:

• 
  munosabatlarning yangi subekti - mol-mulk sotuvchisining mavjudligi;
  
• 
  lizing beruvchi mulkni o‗zi foydalanishi uchun emas, balki maxsus lizingga berish uchun sotib oladi;
  
• 
  mol-mulkni va uning sotuvchisini mustaqil aniqlash va tanlash huquqi lizing oluvchida bo‗ladi;
  
• 
  mulk sotuvchisiga mulkni lizingga berish maqsadida sotib olinayotganligi ma‘lum qilinadi;
  
• 
  mulk bevosita lizing oluvchiga yetkazilib, unga foydalanish uchun topshiriladi;
  
• 
  lizing oluvchi tomonidan mulkning sifati, butligi, kafolatli ta‘mirlash haqidagi shikoyatlar bevosita mulk sotuvchisiga yo‗llanadi;
  
• 
  mulkni foydalanishga topshirish bo‗yicha oldi-berdi dalolatnomasi imzolangandan keyin mulkning nobud bo‗lishi va shikastlanishi qaltisligi lizing oluvchining zimmasiga o‗tadi.
  

Moliyaviy lizingning bir nechta o‗z nomlariga ega turlari mavjud.

Klassik moliyaviy lizing uch tomonlama munosabatlar va mulkning to‗la qiymati qoplanishi bilan xarakterlanadi. Lizing oluvchining arizasiga binoan lizing beruvchi uskunani sotib olib, ijaraga berish asosida moliyaviy xarajatlarini qoplaydi va lizing to‗lovlari orqali foyda ko‗radi.