|
Botanika bo‘limlari va usullari
Botanika fani bir qancha bo'limlardan tashkil topgan bo'lib, hozirgi vaqtda ularning ko‘pchiligi mustaqil fan sifatida rivojlangandir.
O‘simliklar morfologiyasi — o ‘simliklarning tashqi tuzilishini, organlar tuzilishidagi qonuniyatlami, o‘simlik tana tuzilishidagi evolutsion taraqqiyot jarayonida yuz bergan o‘zgarishlami o‘rganadi. O‘simlik vegetativ va generativ organlardan tashkil topgan bo'lib, bu organlar tuzilishidagi qutblilik hamda simmetriyalilik qonuniyatlari va shakl o‘zgarishlari (metamorfozi) o ‘simIikIar morfologiyasi orqali yoritib beriladi va tahlil qilinadi. 0 ‘simlik organlari tuzilishiga ko‘ra funksiya bajaradi yoki vazifasiga mos holda tuzilishga ega bo'ladi. Shuning uchun ham o‘simlik organlarining morfologik tuzilishi bilan birga ularning bajaradigan vazifalari ham o'rganiladi. O‘simliklaranatomiyasi - vegetativ va generativ organlarning ichki tuzilishini o‘rganadi. O‘simliklar anatomiyasini sitobiologiya va gistologiya fanlari tashkil qilib, gistologiya - to‘qimalarini o‘rganuvchi fandir. O’simlikIar sitobsologiyasi-o‘simlik hujayralarining tuzilishi, funksiyasi va hayotiy jarayonlarini o‘rganadi. O‘simliklarfiziologivasi-o‘simlikda yuz beradigan barcha hayotiy jarayonlarni, jumladan, fotosintez, mineral ozuqalarni o‘zlashtirilishi, transpiratsiya kabi hodisalarni o‘rganadi. O‘simliklar genetikasi -o‘simliklarning irsiy xossalari va o‘zgaruvchanlik xususiyatiarini o‘rganish bilan shug‘ullanadi. O‘simliklar ekologiyasi - o ‘simlik turlarining o‘zaro va tashqi muhit bilan aloqadorlik munosabatlarini o‘rganadi. Shu bilan birga bu fan o‘sim!iklarning tashqi muhitga moslashish qonuniyatlarini, yorug'lik, harorat, suv, tuproq va mineral moddalar kahi tashqi muhit omillari ta’siridagi o‘simliklami morfologik hamda anatomik tuzilishining mohiyatini o‘rganadi. O‘simliklar biokimyosi - o'simiik organlarining kimyoviy tarkibini hamda ularda sodir bo‘ladigan moddalar va energiya almashinuvini hamda kimyoviy jarayonlarning sodir bo‘lish qonuniyatlarini o‘rganadi. Palinologiya- yuksak o'simliklarning chang va sporalari bilan shug'ullanadi. Karpologiya - gulli o‘simliklar mevalarining tuzilishi va klassifikatsiyasi o'rganiladi. Ceobotanika - o‘simlik jamoalarining yer yuzida tarqaiish va taqsimlanish qonuniyatlarini va undan foydalanish yoilarini o'rganadi. Paleobotanika-faqat qazil- ma holda mavjud bo‘lgan o ‘simliklaming tuzilishini. sistematikasi va geografiyasini hamda hayotini o'rganadi.
O ‘sim!iklar sistematikasi-- morfoiogiya bilan uzviy bog'langan bo‘lib, bir-biri bilan uzviy bog'langan ikkita floristik va filogenetik vazifasi mavjud. Floristik vazifasi turlar va undan katta bo‘lgan boshqa taksonomik birliklar to‘g‘risida ko‘proq ma’lumot to‘plab, ularni bir-biri bilan yaqinlik (o‘xshash) belgilariga asoslangan holda ma’lum bir sistematik kategoriyalarga (tur, turkum, oila. tartib, sinf. bo‘limlar) joylash- tirishdan iborat. Filogenetik vazifasi o‘simliklaming morfologik, biokimyo, fiziologik, embriologik kabi majmuaviy belgilariga asoslangan holda sistemaga joylashtirishdan iborat. Filogeniya ikki qismga: megafilogeniya va mezofilogeniyaga bo‘linadi. Megafi- logeniya o'simliklarnmg bo‘lim va tartibga doir o‘xshashlik munosabatlarini, mezofilogeniya esa ularning oila va turkumga taalluqli belgilarini o'rganadi. Mikrofilogeniya esa tur ichidagi o'zgarishlar bilan shug'ullanadi. Yuqorida ko'rsatilgan botanika fanlaridan tashqari, o'simliklarni kompleks o'rganadigan yana bir qancha xususiy fanlar ham bor. Masalan, bakteriyalami o'rganadigan bakteriologiya, suv o'tlarini algologiya, moxlarni briologiya, zamburug1- lar haqidagi mikologiya shular jumlasiga kiradi. Daraxt va butalami dendrologiya fani o'rganadi.Hozirgi vaqtda botanika fanida bir qancha usuilardan foydalaniladi.Solishtirma morfologiya-o'simlik organlarining morfologik xususiyatiarini taqqoslash orqali har tomonlama o'rganish bilan ular o'rtasidagi o'xshashlik hamda yaqinlik munosabatlari aniqlanadi.
.
Do'stlaringiz bilan baham: |
