1-mavzu: biologiya fanining maqsadi va vazifalari

“LOYIHA” TEXNOLOGIYASI
2-KICHIK GURUH
VAZIFA
Kimyoviy tarkibi
Kimyoviy  tarkibi.  Hujayra  anorganik  va  organik  moddalardan  iborat.  Anorganik 
moddalarning  ko’pchiligni  suv  tashkil  etadi.  Suvdan  boshqa  hujayrada  har  xil  tuzlar 
uchraydi.
Hujayradagi  organik  moddalar  oqsillar,  uglevodlar,  lipidlar,  nuklein  kislotalardan 
iborat.  Oqsillar  qurilish,  harakatlanish,  qisqarish,  transport,  energetik,  immunitet,  signal, 
himoya funksiyalarini bajaradilar. 
Oqsillar  20  xil  aminokislotalardan  tuzilgan.  Har  bir 
aminokislota  NH
2
  va  COOH  gruppasiga  ega.  Oqsillarning  aksariyatida  fermentlik 
xususiyati  bor  bo’lgani  sababli  biologik  katalizatorlik  vazifasini  bajaradi  va  moddalar 
almashinuvining metabolizmini ta’minlab turadilar. 
Oqsillardan  tashqari  hujayrada  uglevodlar  ham  bo’lib,  ular  monosaxaridlar, 
polisaxaridlarga ajraladi. Monosaxaridlar glyukoza va nuklein kislotalar tarkibiga kiruvchi 
riboza,  dezoksiribozalardir.  Polisaxaridlarni  eng  muhimi  kraxmal,  glikogen,  sellyuloza 
hisoblanadi. O’simlik hujayrasi uglevodlarga boy, hayvonlar hujayrasida ular kam. 
Lipidlar  tuzilishiga  ko’ra  sodda  va  murakkab  xillarga  bo’linadi.  Sodda  lipidlar 
qatoriga  yog’lar,  moylar  kiradi.  Yog’lar  hayvon  va  o’simlik  organizmida  asosiy  energiya 
manbai  bo’lib  xizmat  qiladi.  Lipidlar  hujayra  membranasini  ajralmas  qismi,  hujayra  va 
organoidlarni issiqlik, elektrik,  mexanik ta’sirotlardan himoyalovchi to’siq sanaladi. 
Nuklein  kislotalar  irsiy  axborotni  nasldan-naslga  berilishida  asosiy  rol  o’ynaydi. 
Nuklein  kislotalarni  ikki:  dezoksiribonuklein  va  ribonuklein  turi  mavjud.  DNK  hujayra 
yadrosida,  RNK  esa  asosan  sitoplazmada  joylashgan.  DNK  qo’sh  zanjirli,  RNK  bir 
zanjirlidir. Nuklein kislotalar ham polimer bo’lib ularning monomeri nukleotidlar sanaladi. 
Har bir nukleotid azotli asos, riboza yoki dezoksiriboza va fosfat kislotadan iborat. Azotli 
asos  purin  va  pirimidindan  iborat.  Ribonuklein  kislota  informatsion  RNK,  transport  RNK 
va   ribosomalar  DNK  ko’rinishida  bo’ladi.  DNK  irsiy  axborotni  saqlovchi  va  hujayra 
bo’linayotganda  nasldan-naslga  o’tkazuvchidir.  Mazkur  jarayon  oqsil  biosintezi  orqali 
amalga  oshadi.  Oqsil  biosintezi  transkripsiya   va  translyatsiya  bosqichdan  tashkil  topgan. 
Transkripsiya  bosqichida  DNKning  bir  zanjirdagi  irsiy  axborot  nukleotidlarni   ketma-
ketlikda  joylanish  tartibi  informatsion  RNK  ga  ferment  ishtirokida  o’tkaziladi. 
Translyatsiya   bosqichida  esa  informatsion  RNK  dagi  irsiy  axborot  polipeptid  zanjiridagi 
aminokislotalar  izchillikka  ko’chiriladi.  Bu  jarayonda  ribosomalar,  t  RNK  va  fermentlar 
ishtirok  etadi.  Shu  usulda  sintezlangan  oqsillar  molekulalar  hujayra  metabolizmida 
qatnashib organizmlarning belgi xossalarini rivojlanishiga ta’sir ko’rsatadi. 

---