1-Mavzu. Axborotlarni kompyuter xotirasida tasvirlanishi Reja

Operator 
Tavsifi 
Ustunlik 
Yo’nalish 
:: 
Ko‘rinish sohasiga ruxsat berish 
16 

[] 
Massiv indeksi
16 

() 
Funksiyani chaqirish 
16 

. 
Struktura yoki sinf elementini tanlash 
16 

-> 
++ 
Postfiks inkrement 
15 

-- 
Postfiks dekrement 
15 

++ 
Prefiks inkrement 
14 

-- 
Prefiks dekrement 
14 

sizeof 
O‘lchamni olish 
14 

() 
Turga akslantirish 
14 
~ 
Razryadli mantiqiy INKOR
14 

! 
Mantiqiy inkor 
14 

- 
Unar minus 
14 

+ 
Unar plyus 
14 

& 
Adresni olish 
14 

* 
Vositali murojaat 
14 

new 
Dinamik ob‘ektni yaratish 
14 

delete 
Dinamik ob‘ektni yo‘q qilish 
14 

casting 
Turga keltirish 
14 
* 
Ko‘paytirish 
13 

 
/ 
Bo‘lish 
13 

 
% 
Bo‘lish qoldig‘i
13 

 
+ 
Qo‘shish 
12 

 
- 
Ayirish 
12 

 
>> 
Razryad bo‘yicha o‘ngga surish 
11 

 
<< 
Razryad bo‘yicha chapga surish 
11 

 
< 
Kichik 
10 

 
<= 
Kichik yoki teng 
10 

 
> 
Katta
10 

 
>= 
Katta yoki teng 
10 

 
== 
Teng 
9 

 
!= 
Teng emas 
9 

 
& 
Razryadli VA 
8 

 
^ 
Razryadli istisno qiluvchi YOKI 
7 

 
| 
Razryadli YOKI 
6 

 
&& 
Mantiqiy VA 
5 

 
|| 
Mantiqiy YOKI 
4 


---

42 
?: 
SHart amali 
3 

= 
Qiymat berish
2 

*= 
Ko‘paytirish qiymat berish bilan 
2 

/= 
Bo‘lish qiymat berish bilan 
2 

%= 
Modulli bo‘lish qiymat berish bilan 
2 

+= 
Qo‘shish qiymat berish bilan 
2 

- = 
Ayirish qiymat berish bilan 
2 

<<= 
CHapga surish qiymat berish bilan 
2 

>>= 
O‘ngga surish qiymat berish bilan 
2 

&= 
Razryadli VA qiymat berish bilan 
2 

^= 
Razryadli istisno kiluvchi YOKI 
qiymat berish bilan 
2 

|= 
Razryadli YOKI qiymat berish bilan 
2 

throw 
Istisno holatni yuzaga keltirish 
2 

, 
Vergul 
1 

C++ tili dastur tuzuvchisiga amallarning bajarilish tartibini o‘zgartirish imkoniyatini 
beradi. Xuddi matematikadagidek, amallarni qavslar yordamida guruhlarga jamlash 
mumkin. Qavs ishlatishga cheklov yo‘q.
Quyidagi dasturda qavs yordamida amallarni bajarish tartibini o‘zgartirish 
ko‘rsatilgan. 
#include  
using namespace std; 
int main() 
{ int x=0, y=0; 
int a=3, b=34, c=82; 
x=a*b+c;
y=(a*(b+c)); 
cout<<‖x= ‖<return 0} 
Dasturda amallar ustunligiga ko‘ra 
x
qiymatini hisoblashda oldin 
a
o‘zgaruvchi 
b
o‘zgaruvchiga ko‘paytiriladi va unga 
c
o‘zgaruvchi qiymatiga qo‘shiladi. Navbatdagi 
ko‘rsatmani bajarishda esa birinchi navbatda ichki qavs ichidagi ifoda - 
(b+c)
qiymati 
hisoblanadi, keyin bu qiymat 
a
ko‘paytirilib, 
y
o‘zgaruvchisiga o‘zlashtiriladi. Dastur 
bajarilishi natijasida ekranga 
x=184 
y=348 
satrlari chop etiladi. 
7.2. C++ dasturida oqim tushunchasi. O’qish oqimi(cin). 
Dastur uchta asosiy 
qismdan tashkil topgan, berilganlarni o‘qish, berilganlarni monipulyatsiya qilish, 
natijalarni chiqarish. Oldingi mavzularda sonli berilganlarni boshqarish va ular ustida 
arifmetik amallar bajarishni ko‘rdik. Keyingi mavzularimizda sonli bo‘lmagan 
berilganlarni boshqarish haqida gapiriladi. Modomiki berilganlarni o‘qish va natijalarni 
chop qilishda bir oz muammoga duch kelinadigan bo‘lsa, C++da berilganlarni o‘qish va 
chop qilishning keng imkoniyatlari mavjud. 

---

43 
C++ da berilganlarni o‘qish va chiqarish uchun oqim deb nomlanuvchi baytlar 
ketma-ketligi mo‘ljallangan. Baytlar-bu belgilar ketma-ketligi, agar dastur berilganlarning 
boshqa turini (grafik turini) talab etmasa. Shuning uchun oqib berilganlarning belgilar 
ketms-ketligini o‘qish uchun mo‘ljallangan. Ikki turdagi oqimlar mavjud: 
Input stream:
ilovadan berilganlarning belgilar ketma-ketligini kiritish; 
Output stream:
ilovaga berilganlarning belgilar ketma-ketligini chiqarish; 
Standatr holda berilganlar dastur ilovasi orqali klaviaturadan kiritiladi va natija 
dastur ilovasiga chiqariladi. Klaviatura orqali kiritilayotgan berilganlar ketma-ketligini 
qabul qilish va ekranga chiqarish uchun, har bir C++ dastur sarlavhasida