1-mavzu: Avtomobil transport harakat tarkibi

Ish tormoz tarmog’i. Avtomobil har xil sharoitda harakatlanganda uning tezligini kamaytirish yoki darxol to’xtatish vazifasini o’taydi.

Ehtiyotkorlik tormoz tarmog’i. Ish tormozi ishlamasdan qolganda avtomobilni to’xtatish uchun kerak.

To’xtatish turish tormoz tarmog’i. To’xtab turgan avtomobilni o’z joyida qo’zg’almasdan turishini ta’minlaydi. Bu tormoz bazan qo’l tormozi deb yuritiladi.

Yordamchi tormoz tarmog’i. Avtomobilning harakatlanishini uzoq muddat bir xil tezlikda saqlab turish yoki juda kichik tezlikda harakatlanishni rostlash vazifasini bajaradi.

Ko’pchilik avtomobillarda yordamchi tormoz tarmog’i vazifasini dvigatelni tormozlash maromida ishlatib bajariladi. og’ir yuk avtomobillarida, avtobus va tirkamalarda, bu maqsada maxsus tormoz tarmog’i sekinlatgich qo’llaniladi. Avtomobillarda qo’llaniladigan tormoz tarmoqlari qanday vazifani bajarishidan qat’iy nazar, ular energiya manbai va bitta yoki bir nechta tormoz mexanizmlaridan iborat bo’ladi.

Avtomobillarning harakatlanishiga majburiy qarshilik ko’rsatish va qarshilik kuchini o’zgartirish uchun mo’ljallangan tuzilma tormoz mexanizmi deb ataladi. Zamonaviy avtomobillarning ish, yordamchi va to’xtatib turish tormoz tarmoqlarida tormoz mexanizmi sifatida friktsion tuzilmalar ishlatiladi. Bularda majburiy qarshilik aylanuvchi va aylanmaydigan qismlar vositasida ishqalanish kuchini o’zgartirib hosil qilinadi. Demak, avtomobil tezligini kamaytirish uchun tormozlash natijasida uning kinetik energiyasining bir qismini, batamom to’xtatish uchun esa bu energiyaning hammasini ishqalanish hisobiga yo’qotish kerak.