1-mavzu: Avtomobil transport harakat tarkibi

23-mavzu: Kardan sharnirlari va vallarining vazifasi,
tuzilishi va ishlash tartibi.


Reja

1. Kardan sharnirlari va vallarining vazifasi

2. Kardan sharnirlari va vallarining tuzilishi
3. Kardan sharnirlari va vallarining ishlash uslubi
Kardan sharnirlar o’qlari bir-biriga nisbatan to’g’ri yotmagan vallardan burovchi momentni o’zaro uzatish uchun xizmat qiladi.
Avtomobillarda qo’llaniladigan kardanli sharnirlar ikki xil bo’ladi: burchak tezliklari bir xil va burchak tezliklari bir xil bo’lmagan karddanli sharnirlar. Burchak tezliklari bir xil bo’lmagan kardanli sharnirlar o’z navbatida qayishqoq (elastik) va bikr (krestovinali) bo’lishi mumkin.
qayishqoq kardanli sharnirlardan burovchi momentni uzatish burchagi @ 2°- 3° bo’lgan xollardagina foydalaniladi. Bunday kardanli sharnirlarda burovchi moment uningyetakchi vayetaklanuvchi qismlarini ulab turadigan qayishqoq qismi orqali o’tkaziladi va u o’z navbatida tebranishlarni so’ndirish vazifasini ham o’taydi.
Bikr kardanli sharnirlarda esa burovchi moment bir-biriga nisbatan o’zaro erkin harakatlanuvchi krestovina va uning detallari orqali o’tkaziladi (41 rasm) yoki krestovina barmoqlariningyetakchi vilka 4 teshiklarida harakatlanishi hisobiga bajariladi. Kardanli sharnir burovchi momentni uzatganda krestovina 3 faqat tik yuzada harakatlanmasdan, balki Y burchakka (kardanli sharnir har bir chorakda 90° ga burilganda) tebranib aylanadi. Bu esa kardanli sharnirningyetaklanuvchi vilkasini bir xil tezlikda aylantirmaydi. Shunga ko’rayetakchi vilka bir xil tezlikda aylanishni davom ettirsa ham (ko’rsatuv chizig’i I ),yetaklanuvchi vilka aylananing I va III choraklarida sekinlashib B₁ burchakka burilgan holda Y burchakka orqada qoladi (ko’rsatuv chizig’i II ), so’ngra II va IV choraklarda tezlanadi, B₂ burchakka burilibyetib oladi, yani bunda u ( )burchakka buriladi. Burovchi momentni uzatishdayetakchi vayetaklanuvchi vilkalarning umumiy aylanishlar soni bir xil bo’lsa ham, lekin 360° ga burilgandayetaklanuvchi qismiyetakchi qismiga nisbatan ikki marta orqada qolib sekinlashadi, so’ngra ikki marta tezlashibyetib oladi. Bunday notekis aylanish d burchakka bevosita bog’liq bo’lib, u qancha katta bo’lsa,yetaklanuvchi vilkaning notekis aylanish (Y) ham shuncha katta bo’ladi. Burovchi momentni bu turdagi sharnirlar yordamida bunday to’lqinlatib uzatish kuch uzatmasida burovchi siltanish va tebranishlarni vujudga keltiradi va agregatlarni tezyeyilishiga va bazan ularning detallari siljishiga olib keladi.