1-Mavzu: Analitik kimyo fani, tadqiqot doirasi, maqsadi va vazifasi Ma’ruza rejasi

Tahlil uslublarini namuna o`lchami bo`yicha sinflanishi. 

Nomlanishi  

Namuna massasi (mg)  Namuna hajmi (mkl) 

Mezotahlil 

>100 

>100 

Yarimmikrotahlil 

10 – 100 

50 – 100  

Mikrotahlil 

1 – 10 

<50 

Ultramikrotahlil  

<1 

 

“Tahlil qilish” va “aniqlash” turli tushunchalardir.

 

“Tahlil  qilish”  va  “aniqlash”  atamalari  o`z  mazmuniga  ko`ra  farq  qiladi. 

Aytiladiki,  namunani  unda  bir  yoki  bir  necha  komponentni  tarkibiga  tahlil 

qilinadi.  Tarkibi  o`lchanuvchi  komponentlar  –  analitlar  deb  ataladi.  Analitning 

miqdorini  o`lchash  jarayoni  aniqlash  deb  ataladi.  Masalan,  unda  xloridlar 

mavjudligini  tahlil  qilish  jarayonida  biz  xlorid  –  ionlar  konsentratsiyasini 

aniqlaymiz.  Shunday  qilib,  undagi  komponentning  miqdorini  aniqlash  uchun 

namuna tahlil qilinadi. 

 

Namuna  komponentlarini  bosh  (miqdori  1  %  ortiq),  birgalikdagi  (0,1  –  1 

%) va izlarga oid (0,1 % dan kam) kabilarga bo`lish mumkin. Miqdori milliondan 

---

qismlari  atrofida  va  undan  kam  bo`lgan  komponentlar  ultraizli  deb  yuritilishi 

mumkin. 

 

Namunaning  komponentlarining  hammasini  yoki  ulardan  ba`zilarini 

aniqlanishiga  ko`ra  tahlil  to`liq  yoki  qisman  bo`lishi  mumkin.  Hammasidan 

ko`proq  tahlil  jarayonida  bitta  muayyan  komponentning  yoki  moddalar  sinfining 

miqdorini aniqlash kerak bo`ladi.  

SAVOLLAR 

1.  Analitik kimyo nima? 

2.  Sifat va miqdoriy tahlil o`rtasida qanday farq bor? 

3.  Tahlil uslubining asosiy bosqichlarini sanab bering. Har qaysi bosqichni qisqacha 

tavsiflang. 

4.  “Tahlil”  va  “aniqlash”,  “namuna”  va  “analit”  tushunchalari  o`rtasida  qanday  farq 

bor? 

5.  Nazoratga oid tajriba nima? 

6.  Kimyoviy tahlilda qo`llaniluvchi o`lchovlarning asosiy usullarini sanab chiqing. 

7.  Kimyoviy tahlilda qo`llaniluvchi asosiy ajratish uslublarini sanab chiqing. 

8.  Asboblarga oid tahlil uslublarini aniq ta`riflang. 

9.  Graduirovkaga oid grafik nima? 

10.  Spetsifik va selektiv reaksiyalar bir-biridan nima bilan farqlanadi? 

11.  1.1  jadvaldan  foydalangan  holda  quyidagi  masalalarni  xal  etish  uslublarini  taklif 

eting: 

a)  Osh tuzidagi NaCl ni soflik darajasini aniqlash; 

b)   Sirkadagi sirka kislotasining miqdorini aniqlash; 

c)  Suzish basseyni suvining pH ko`rsatkichini aniqlash.