1-Mavzu: Analitik kimyo fani asoslari. Sifat analiz usullari. Kationlarning analitik guruhlarga bo’linishi. Kationlarning birinchi guruhining xususiy riaksiyalari. Bufer eritmalar

Kompleksonometriya qollanishiga misollar
Bu usul, yuqorida aytib otganimizdek, kuchsiz ishqoriy muhitda kopchilik metallapHing aniqlanishiga imkoniyat beradi. YUqoriroq ishqoriy muhitlarda pH>13 bolganda, bu metallar gidroksidlar chokmasini hosil qiladilar, Sa2+ dan tashqari, u esa indikator – mureksid ishtirokida titrlanadi. Demak, muhit pH ini va indikatopHi togri tanlab, ko„pchilik metallapHing ionlarini aniqlash mumkin. Konmpleksonometriya usulining qo„llanilishiga keyingi keng tarqalgan usul – suvning umumiy qattiqligini aniqlashdir. Kompleksonometriyani qo„llanishiga ikkinchi keng tarqalgan usul – suvning umumiy qattiqligini aniqlashdir. Karbonat (yoki vaqtinchalik) qattiqlik va uni aniqlash usullari bilan avval tanishdik. Suvning tarkibidagi xloridlar, kalsiy va magniyni nitratlari doimiy qattiqlikni ifodalaydi. Vaqtinchalik va doimiy qattiqlikning yig„indisi umumiy qattiqlikni tashkil etadi. Kompleksonometrik titrlash usuli bilan umumiy qattiqlik aniqlanadi. Aniqlash kuchsiz ishqoriy muhitda indikator erioxrom qorasi ishtirokida olib boriladi va komplekson-III eritmasi bilan vino-qizil rangdan ko„k rangga otguncha titrlanadi. Vaqtinchalik qattiqlikni neytrallash usuli bilan umumiy qattiqlikni kompleksonometrik usul bilan aniqlab, umumiy va vaqtinchalik qattiqlikni ayirmasidan doimiy qattiqlik hisoblanadi. Umumiy qattiqlikni kompleksonometrik usul bilan aniqlash keng tarqalgan bolib hamma korxona, ilmiy va boshqa laboratoriyalarida qollaniladi.
Tarkibida murakkab - kompleks ion tutgan birikmalar kompleks birikmalar deyiladi. Yangi kimyoviy bog’ hosil qilmasdan yoki yangi elektron jufti yuzaga kelmasdan oddiy molekulalardan murakkab molekulalar hosil bo’lishi kompleks birikmalarni yuzaga keltiradi.Kompleks birikmalarda olingan va berilgan elektronlarning soniga qarab valentlikni bilib bo’lmaydi. Kompleks birikmalar 2 ta polyar molekulalarni o’zaro ta’siridan hosil bo’ladi. Masalan: NH 3 + HCl = [NH4]Cl kristall
CaCl2 + 8NH 3 = [Ca(NH3 )8]Cl2 kristall
CuCl2 + 2NH4OH = Cu(OH)2¯ + 2NH4Cl ko’k cho’kma
Agar cho’kmaga ko’p miqdorda NH4OH qo’shsak, cho’kma eriydi.
Cu(OH)2¯ + 2NH4OH + 2NH4Cl = [Cu(NH3)4]Cl + 4H2O ko’k rangli eritma
Fe(CN)2 + 4KCN = K4[Fe(CN)6] sariq qon tuzi
Fe(CN)3 + 3KCN = K3[Fe(CN)6] qizil qon tuzi
Agar reaktsiya sharoiti o’zgartirilsa,
CrCl3 + 6H2O -® [Cr(H2O)6]Cl3 1 mol suv ajratilsa, sariq rangli
[Cr(H2O)5Cl]Cl2, yana 1 mol suv ajratilsa [Cr(H2O)4Cl2]Cl