1-мавзу : Илмий тадкикот методлари Режа: Кириш Умумий илмий –тадкикот методлари

Эксперемент деб – аниқ белгиланган шароитда маълум бир ходисани аниқ мақсад йўлида ўрганиш учун қўйилган тажрибага айтилади.
Бунда бўлаётган ўзгаришларни ходимга, қадам кузатиш ходисаларга турли воситалар билан таъсир кўрсатиш, уларни аввалги шароитдан такрорлаш имконияти туғилади. Экспериментда кузатиш, қиёслаш ва ўлчашдан фойдаланилади. Бунда бир ёки бир нечта омилларнинг бошқаларга кўрсатган таъсири ўрганилади. Эксперимент илмий жихатдан асосланиши ва унинг хатоси аниқланиши лозим.
Методологик нуқтаи назардан эксперимент тадқиқотини пассив фаолиятдан фаол фаолиятга ўтишини кўзда тутади. Эксперимент объектнинг ўрганиш шароитини ўзгартириш, уни соф холда бажариши, қайтариши, хамда соддалаштирилган, кичиклаштирилган моделларда моделлаштириши мумкин.
Эмперик тадқиқот усуллари фаразни далиллаш учун асос бўлиб қолмай, балки янги илмий кашфиётлар, қонунлар ва бошқаларни очиш манбаи хисобланади.
Эмпирик- назарий тадкикот методлари
Ушбу методларга тахлил синтез индукция, дедукция моделлаштириш усуллари киради.
Тахлил усулида тадқиқот объекти фикран ёки жисман таркибий қисмларга ажратилиб ўрганилади. Бунда объектнинг айрим томонларининг мохияти уларнинг боғлиқлиги ва ўзаро таъсири ўрганилади.
Синтез эса – объектли яхлит, бир бутун сифатида қисмларининг бирлиги ва ўзаро боғлиқлиги асосида ўрганилади. Синтез тахлил қилингандан кейин мураккаб системаларни ўрганишда қўлланилади. Тахлил ва синтез бир-бирига боғлиқ метод. Улар бир-бирини тўлдиради. Эмперик, унсурий, назарий тузилма, тахлил ва синтез усуллари мавжуд. Эмперик тахлил ва синтез объектлар билан юзаки танишишга ёрдам беради.
Бунда объектнинг айрим қисмлари ажратилади. Унинг хусусиятлари ажратилади. Оддий ўлчашлар ва умумий юзасидаги нарсалар қайд қилинади. Бу усул тадқиқот объектни ўрганишга имкон беради. Лекин, унинг моҳиятини очиб беришга камлик қилади. Объектнинг моҳиятини ўрганиш учун гуманитар назарий тахлил ва синтез ишлатилади. Объектнинг моҳиятига чуқурроқ кириб боришга эса тузилмавий генетик тахлил ва синтез деб айтилади. Бунда тадқиқот объекти моҳиятининг барча томонларига таъсир кўрсатувчи асосий усул кўрсатилади.