1-мавзу : Илмий тадкикот методлари Режа: Кириш Умумий илмий –тадкикот методлари

 

---

Ўлчаш деб
– маълум бир катталикни ўлчов бирлигидаги эталонга
нисбатан рақам сонидаги қийматни аниқлашдан иборат бўлган физик 
жараёнга айтилади. Ўлчашда қуйидаги компонентларни бўлиши талаб 
этилади: 
1.
Ўлчаш объекти 
2.
Эталон 
3.
Ўлчов асбоби 
4.
Ўлчаш методи.
Қиёслашдан фарқли ўлароқ ўлчаш билишнинг анча аниқ воситаси 
хисобланади. Бунда атроф борлиқдаги объектлар хақида юқори аниқликдаги 
маълумот олинади. Ўлчаш методи эксперимент ва назария орасидаги бевосита 
боғланишни ва илмий тадқиқотларнинг юқори даражадаги аниқлиги ва 
тўғрилигини таъминлайди. Ўлчаш хақидаги фан 
методология
деб аталади. 
Ҳисоблаш билан ўлчаш миқдорий маълумот олишнинг асосий 
методларидир. Уларнинг натижалари, сонлари ҳисоблаш назарий жихатдан 
хатоларсиз бўлади, аммо, ўлчаш бехато бўлмайди. Ўлчашнинг даражаси 
илмий тадқиқотларнинг даражасини билдиради. 
Эксперемент деб – 
аниқ белгиланган шароитда маълум бир ходисани 
аниқ мақсад йўлида ўрганиш учун қўйилган тажрибага айтилади.
Бунда бўлаётган ўзгаришларни ходимга, қадам кузатиш ходисаларга 
турли воситалар билан таъсир кўрсатиш, уларни аввалги шароитдан 
такрорлаш имконияти туғилади. Экспериментда кузатиш, қиёслаш ва 
ўлчашдан фойдаланилади. Бунда бир ёки бир нечта омилларнинг бошқаларга 
кўрсатган таъсири ўрганилади. Эксперимент илмий жихатдан асосланиши ва 
унинг хатоси аниқланиши лозим. 
Методологик нуқтаи назардан эксперимент тадқиқотини пассив 
фаолиятдан фаол фаолиятга ўтишини кўзда тутади. Эксперимент объектнинг 
ўрганиш шароитини ўзгартириш, уни соф холда бажариши, қайтариши, хамда 
соддалаштирилган, кичиклаштирилган моделларда моделлаштириши мумкин. 
Эмперик тадқиқот усуллари
фаразни далиллаш учун асос бўлиб 
қолмай, балки янги илмий кашфиётлар, қонунлар ва бошқаларни очиш манбаи 
хисобланади.