1. Massalar ta`siri nizami. Ximiyalıq ten’ salmaqlıq

Kislotalar ushin dissotsatsya konstantasi to`mo’mendegiche boladi:


Tiykarlar ushin bolsa:
Bunnan tisqari kushsiz elektrolitlerge amfoter gidrooksidler ha`m ayirim duzlardin` eritpeleri de misal boladi.
Keri reaktsiya tezligi V₂=K₂[D][E] ten`leme menen sipatlanadi. Da`slepki A ha`m V zatlardin` o`z-ara ta`sirlesiwi na`tiyjesinde bul zatlardin` kontsentratsiyasi kemeyip baradi, sonin` menen bir qatarda D ha`m E zatlardin` kontsentratsiyalari artip baradi. Sog`an muuapiq halda keri reaktsiyanin` tezligi de artip baradi. Tuuri ha`m keri reaktsiyalar tezligi bir-birine tenlesedi. Tuu`ri ha`m keri reaktsiyanin` bir-birine ten` bolg`an jag`dayi ximiyaliq ten`salmaqliq deyiledi. Ximiyaliq ten`salmaqliq jag`dayi reaktsiyanin` usi temperatura ha`m basimda da`slepki ha`m aqirg`i zatlardin` kontsentratsiyalari da turaqli boladi. Yag`niy qansha mug`dar D ha`m E zat payda bolsa, soncha mug`dari A ha`m V zatlarg`a bo`leklenedi. Biraq ximiyaliq ten`salmaqliq dinamikaliq yag`niy o`zgeriwshen` boladi. On`g`a yaki shepke jiljip turiui mumkin.

Eriwshen’lik ko’beymesi

Massalar ta`siri nizamin gomogen sistemalarg`a qollawdi ko`rip gig`amiz. Qiyinlau bolg`an geterogen sistemalar (1 jinisli bolmag`an) misal ushin toying`an eritpeler sho`kpesi de boliui mumkin. Toying`an eritpeler yaki sho`kpeler sirtinan bir birinen ajiralg`an boladi. Bul bolsa geterogen sistemada fazalar deyiledi.

Sho`kpege tusiriw, sho`kpeden tisqari ionlardi ajiratiw yaki sho`kpeni juwiw, eritiuw siyaqli geterogen sistemalarda ko`plegen analitikaliq operatsiyalar orinlanadi. Sonin` ushin bular analitikaliq ximiyada belgili a`hmiyetke iye. Misal retinde suuda az eriushini alayiq. Onin` kristall tori ionlardan iba`rat. Eriu payitinda suudin` dipoli arqali kristallar eritpege o`tedi. Sonin` menen bir qatarda keri jag`day da payda boladi ha`m bariy sulfat sho`kpege tusedi. Ionlar eritpede bir biri menen soqlig`isip bariy sulfattin` sho`kpege tusiuin tezlestiredi. A`ste aqirin eriu protsessi pa`seyedi ha`m zattin` sho`kpege tusiui tezlesedi. Aqirinda dinamikaliq ten`salmaqliq ornaydi. Solay etip, bariy sulfatinin` toying`an eritpesi payda boladi.
V<sub>1</sub> = K<sub>1</sub>
V<sub>2</sub> = K<sub>2</sub>[Ba<sup>+2</sup>][SO<sub>4</sub><sup>-2</sup>]
t const K<sub>2</sub> = const boladi
Toying`an eritpedegi ionlar kontsentratsiyasin o`zgertirgende de EK sonst bolip qaladi. EK<sub>Ca3(PO4)2</sub> = [Ca<sup>+2</sup>]<sub>3</sub>[PO<sub>4</sub><sup>-3</sup>]<sub>2</sub>
Misal: Bariy sulfatinin` 25⁰S dag`i eriushen`ligi 1 litr de 0,00245 gr. Bariy sulfatinin` ekvivalentin tabin`. 1 litrde 0,00245 g EK _VaSO4
Molyar kontsentratsiya C_BaSO4 =0,00245/233,4=0,0000105 mol/l=1,05*10^-5
BaSO₄ ti diss.
1 gr-ion Va⁺² ha`m 1 gr. ion SO<sub>4</sub><sup>-2</sup>
[Va<sup>+2</sup>]=[ SO<sub>4</sub><sup>-2</sup>]=1/05*10<sup>-5</sup> bunnan EK=1,05*10<sup>-5</sup>*1,05*10<sup>-5</sup>=1,1*10<sup>-10</sup>
Misal : 25<sup>0</sup>C da EK=1,1*10<sup>-10</sup> bariy sulfatinin` eriwshen`ligin tabin`.
Sheshimi: VaSO₄ tin` eriwshen`ligi X molekula VaSO₄ eritpege Va⁺² ha`m SO<sub>4</sub><sup>-2</sup> ion/l di beredi.
EK <sub>VaSO4</sub> = [ Va<sup>+2</sup>][SO<sub>4</sub><sup>-2</sup>] = X<sub>2</sub> = 1,1*10<sup>-10</sup>
X= V1.1*10<sup>-5</sup> = 1.05*10<sup>-5</sup> mol/l
Egerde grammlarda sipatlaw kerek bolsa, bariy sulfatin gramm molekulyar massasina ko`beytiremiz. (V=1 litr)
V=1,05*10^-5*233,4=245*10^-5=2,45*10^-2g/l