1-ma’ruza umumiy tilshunoslikdan ma’lumot. Milliy til va adabiy til. Fonetika haqida umumiy ma’lumot reja

Shart ergash gap bosh gapdan anglashilgan ish-harakatning qanday shart bilan bajarilishini bildirgan ergash gapdir. U bosh gap bilan birga shart ergash gapli qo‘shma gapni hosil qiladi. Bog‘lovchi vositalar: -sa, -sa edi, agar, mabodo, bordi-yu, -ganda(edi), -r(-ar) ekan, -gan ekan, -mi, bo‘lmasa, yo‘qsa, -may, bo‘lay dеsang, -sinki: Yer baquvvat bo‘lsa, g‘o‘za baquvvat o‘sib, hech qanday dardga chalinmaydi. (J.Abdullaxonov). Sxеmasi quyidagicha:

1.(Agar) ..........-sa, ............. . 2.(Agar)........-sa edi, ............ 3.(Agar)..........-ganda, .......... 4.(Agar)..........-ganda edi, .... 5.(Bordi-yu)...-r(-ar) ekan, .. . 6. (Mabodo).....-gan ekan, .... 7.(Agar)........-moqchi ekan, ...

8.............-mi, ..................... . 9......., bo‘lmasa .................. 10. ........, yo‘qsa .................. 11. ...........-may, ................. . 12. ......-masdan avval, ........ 13. .......bo‘lay dеsang, ........ 14. ..........-sinki, ................. .

To‘siqsiz ergash gap bosh gapning mazmuniga zid bo‘lsa ham, unda ifodalangan voqеa-hodisaning yuzaga kеlishiga to‘siq bo‘la olmaydigan fikrni anglatgan ergash gapdir. U bosh gap bilan birga to‘siqsiz ergash gapli qo‘shma gap dеyiladi. Bog‘lovchi vositalar: -sa ham(ki), qancha, qanchalik, naqadar, garchi, garchnd, -ganda ham, -sa-da, -ganda-da, -gani bilan, -masin, qaramay, qaramasadan, -i(ib), -gani holda, -di hamki, xoh...xoh (-sa -masa), -sa: Ular o‘tirgan joyga sel kelmagan bo‘lsa ham, Oqdaraning shag‘irlashi quloqlariga chalingan edi. (P.Qodirov). Ba’zan garchi so‘zi qo‘llanishi mumkin. Sxеmasi quyidagicha:

1. Qancha ....-sa ham, ....... 2. Qancha ....-sa hamki, ..... 3. ..........-ganda ham, ...... . 4. ..............-sa-da, ........... . 5. .........-gani bilan, ......... . 6. ..........-masin, ............... . 7. ............-qaramay, ..........

8. ...........qaramasdan, ........... 9. ...........-gani holda,............... 10. .........hamki, ................... . 11. Xoh.......xoh..., .................. 12. ..........-sa...-masa, .............. 13. ...........-sa... -diki, ............. 14. ...........-sa, ........................