1-ma‘ruza. Termodinamika va issiqlik uzatish asoslarsi. Fanning vazifasi va maqsadi. Termodinamika asoslari Reja



Download 123,53 Kb.
bet8/12
Sana27.06.2022
Hajmi123,53 Kb.
#710867
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12
Bog'liq
1-ma‘ruza. Termodinamika va issiqlik uzatish asoslarsi. Fanning

Gaz doimiysi - R gazni tavsiflovchi kattalik bo‘lib, u faqat gazning ximiyaviy tarkibiga bog‘liqdir.
Agar (1.23) tenglikdagi ning o‘rniga qiymatini qo‘ysak, ixtiyoriy
(G kg) miqdoridagi ideal gaz uchun gaz holati tenglamasini olamiz, ya’ni;
(1.24)
(1.15) va (1.16) tengliklardagi kattaliklar quyidagi o‘lchov birliklarida o‘lchanadi, r (n/m2), T (K), V (m3) va m (kg). U holda


Gaz doimiysining fizik ma’nosi – 1 kg gazni 1 darajaga isitilganda uning kengayishidagi bajargan ishidir.
Bir kilomol gaz uchun holat tenglamasi. Avagadro qonuniga ko‘ra, bir xil bosim va haroratda, teng idishlarda joylashgan har qanday ideal gazlar bir xil miqdordagi molekulalar soniga ega, ya’ni R1 =R2; V1=V2; T1=T2 bo‘lsa N1=N2 bo‘ladi.
Avagadro qonunidan quyidagi xulosa kelib chiqadi, bir xil bosim va haroratda ikki xil gazning zichliklari (ρ) va molekulyar massalari (μ) bir biri bilan to‘g‘ri proporsionallikda bog‘lanadi, ya’ni;

Ma’lumki, bo‘lganligi uchun,
(1.25)
YA’ni, bir xil bosim va haroratdagi ikki xil gaz uchun solishtirma hajmlarning nisbati, ular molekulyar massalarining nisbatiga teskari proporsionaldir. (1.25) tenglikdan quyidagini yozish mumkin,

bu erda, - 1 kg gazning egallagan hajmi; μ - shu gazning molekulyar massasi;


- gazning molekulyar massasiga teng bo‘lgan kilogramm ( ya’ni μ kg ) gazning egallagan hajmi.
SHunday qilib, kilogramm-molekula yoki kilomol deb kilogramm-lar soni gazning molekulyar massasiga teng bo‘lgan gaz miqdoriga aytiladi. Masalan, 1 kmol kislorod = 32 kg; 1 kmol azot = 28 kg ;
1 kmol metan=16 kg.
Bir xil haroratda va bosimda har qanday ideal gaz teng (bir xil) hajmni egallaydi. Bu hajmni Ω bilan belgilaymiz. U holda
(1.26)
Fizik me’yoriy (normal) sharoit ( = 760 mm.sim.ust. va T =273 K) uchun Ω = 22,4 m3/kmol.
Bir xil sharoitda turgan 1 kilomol har qanday gazning egallagan hajmlari teng ekanligidan foydalanib, gazning me’yoriy sharoitdagi solishtirma hajmini yoki uning zichligini aniqlab olish mumkin:
(1.27)
(1.28)
Kilomol tushunchasi bilan tanishganimizdan so‘ng, shu gaz miqdori uchun holat tenglamasini yozamiz. Buning uchun (1.24) tenglikka qaytamiz, ya’ni pV=mRT. Agar bunda biz m=μ, ya’ni gazni m kg emas, μ kg deb olsak, hamda bosim va haroratni me’yoriy sharoitda desak, gaz holati tenglamasini quyidagicha yozish mumkin,:
(1.29)
Tenglikni o‘zgartirib yozamiz, ya’ni:
(1.30)
(1.30) tenglikdagi ko‘paytma μR=Ry bilan belgilanadi va u universal gaz doimiysi deb yuritiladi, Ry ning son qiymatini me’yoriy sharoit uchun aniqlaymiz, ya’ni r=10,330 • 9,81 n/m2, Ω=22,4 m/kmol, T=273 K.
(1.31)
SHunday qilib, Avagadro qonunidan kelib chiqadigan xulosa shuki, har qanday ideal gazning 1 kilomolini egallagan hajmlarigina teng bo‘lib qolmay, balki ularning universal gaz doimiylari ham tengdir.
Universal gaz doimiysining son qiymatini (1.29) tenglikka keltirib qo‘yib, quyidagiga ega bo‘lamiz:
rΩ=8314·T
Olingan tenglik, 1 kmol gaz uchun holat tenglamasi deyiladi. Bu tenglama birinchi marta D.I.Mendeleev tomonidan taklif qilinganligi uchun uning nomi bilan yuritiladi, ya’ni Mendeleev tenglamasi deyiladi.
Universal gaz doimiysining amaliy ahamiyati yana shundan iboratki, agar ixtiyoriy gazning molekulyar massasi ma’lum bo‘lsa, uning gaz doimiysini aniqlash mumkin:
(1.32)
Eslatma: Texnikada ishlatiladigan ba’zi bir gazlarning molekulyar massalari, gaz doimiysi va boshqa harakteristikalari ushbu o‘quv qo‘llanmaga ilova qilingan (1 jadval).

Download 123,53 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish