1-Ma’ruza real vaqt tizimlarining asosiy tushunchalari

1-rasm. Ma’lumotlarni qayta ishlash usullari
“b” tizimdan foydalanishda atrof muhitning obekt yoki jarayonlari bilan bevosita kompyuter yoki kompyuter tizimi ta’sirlashadi. Bu endi dinamik jarayonni boshqarish tizimi. Bunday tizimda foydalanuvchi boshqariladigan obektning dinamik modelini oldindan yaratadi, bu model dastur ko’rinishida kompyuter xotirasiga joylashtiriladi, kompyuter bevosita dinamik jarayonni boshqaradi. Foydalanuvchining vazifasi boshqaruv modelining barcha harakatlari to’g’riligini nazorat qilishdan iborat.

Shunday qilib, real vaqt tizimi – bu boshqaruv modelini amalga oshiradigan va vaqt bo’yicha o’rnatilgan cheklanishlarda obekt yoki jarayonning berilgan funksiyalanish rejimini ta’minlaydigan apparat-dasturiy kompleks.

Real vaqt rejimida ishlaydigan ko’pgina kompyuter tizimlari – bu Avtomatizatsiyalangan boshqaruv tizimlari (ABT). Avtomatik va avtomatizatsiyalangan boshqaruv tizimlarini farqlay olish lozim. Avtomatik boshqaruv tizimlari – bu odam ishtrokisiz berilgan harakatlar to’plamini qat’iy tarzda bajaradigan kompyuter avtomatlari (kontrollerlar). Avtomatizatsiyalangan tizimlar boshqaruvchi kompyuter harakatlarini nazorat qiladigan odam-operator ishtrokida ishlaydi.

Real vaqt ABT sining sinflanishi:

1. 
   Texnologik jarayonlar bilan ABT (kimyoviy reaktorni boshqarish, robotni boshqarish, avtozavod konveeri, raketa parvozini boshqarish).
   
2. 
   Loyihalashtirish va tadqiqotlarning avtomatizatsiyalangan tizimlari (bosm platalari va mikrosxemalar topologiyasini loyihalashtirish tizimlari, vibratsion stendlar, tibbiy testlash va diagnostika tizimlari).
   
3. 
   Ichki o’rnatilgan boshqaruv tizimlari (mobil telefonlarini boshqarish, maishiy qurilmalar, kommutatsiya va ma’lumotlarni uzatish tizimlari, harakatni boshqarishning bort tizimlari).
   

Tizim real vaqtda ishlaydi, agar uning tez ishlashi nazorat yoki boshqaruv obektlarida fizik jarayonlarning kechish tezligiga mos kelsa (real vaqtning ma’lum tizimi tomonidan bajariladigan funksiyalar bilan bevosita bog’liq jarayonlar ko’zda tutilmoqda). Boshqaruv tizimi ma’lumotlarni yig’ishi, berilgan algoritmlar bo’yicha ularni qayta ishlashi va boshqaruv ta’sirini qo’yilgan vazifalarni muvaffaqqiyatli bajarilishini ta’minlaydigan vaqt ichida berishi kerak.

RVT ga asosiy talablar:

- bir nechta vazifalarni parallel bajarish imkoniyati;

- ish rejimlarining oldindan ayonligi;

- hodisaga javob berishning belgilangan vaqti;

- xavfsizlik masalalariga alohida talablar;

- uzoq vaqt davomida to’xtovsiz ishlash imkoniyati.

RVT davriy va nodavriy xarakterga ega bo’lgan ichki va tashqi hodisalarning turli tiplariga e’tibor qilishi lozim. RVT sifatining asosiy ko’rsatkichi qayta ishlash tezligi emas, bunday hodisalarga reaktsiya vaqti hisoblanadi, holbuki bu ikki parameter bir-biriga bog’liq. Tizim reaktsiyasi va boshqa vaqt parametrlariga dastlabki talablar yo tizimga texnik vazifa bilan, yoki shunchaki uning funktsiyalanishi tomonidan o’rnatiladigan qoidalar bilan aniqlanadi. RVT tez ishlashi nazorat va boshqaruv obektida jarayonlar kechishi tezligi oshishi bilan oshishi kerak.