|
Ma’ruza № 17
Kompozitor Abduraxim Muhamedovning hayoti va ijodi.(1923-1980)
Reja:
1. Kompozitorning yoshlik va talabalik yillari.
2. Kompozitor ning vokal ijodi.
3. Kompozitorning musiqali drama ijodi.
O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan san’at rbobi, kompozitor A. Muhamedov XX asr zbek musiqasi tarixida yorqin iz qoldiri. U o‘ziga xos ovozi bilan musiqa ijodkorligiga 50 - yillarda kirib keldi. Uning yaratgan ajoyib lirik, ommabop xor qo‘shiqlari, milliy uslubda yozgan simfonik va musiqiy sahna asarlari zamonaviy madaniyatimizni boyitdi.
Abdurahim Muhamedov 1923 yili 10 dekabrda Toshkent shahrida novvoy oilasida tug‘ildi. Tug‘ma iste’dod egasi tasviriy san’at va musiqa bilan qiziqadi, qalam va moybo‘yoqda har xil rasmlar chizadi. Havaskorlik to‘garagida mandolina, dombra, damli cholg‘ulardan alt, bariton chalishni o‘rganadi va orkestrda qatnashdi. 1938 yili 7 - sinfni bitirib, Toshkent sanoat texnikumining ximiya - texnologiya bo‘limiga o‘qishga kiradi. O‘qishni 1942 yilda bitirgach, harbiy xizmatga chaqirildi va Janubiy Ukraina fronti janglarida qatnashdi. 1943 yilda og‘ir yarador bo‘ldi. 1944 yili Toshkentga qaytish unga nasib etdi. Bir yildan so‘ng o‘zbek davlat filarmoniyasi qoshidagi o‘zbek xalq cholg‘ulari orkestriga ishga qabul etiladi. 1952 yili O‘zbekiston radiosi huzuridagi o‘zbek xalq cholg‘ulari orkestriga ishga o‘tadi. Orkestrda ishlab yurgan kezlari 1946 - 1950 yillarda Toshkent musiqa texnikumining o‘zbek xalq cholg‘ulari bo‘limida o‘qiydi va musiqa bastalashga qiziqadi. S. Boboevning do‘stona maslahati bilan u 1948 yildan boshlab Toshkent davlat konservatoriyasining tayyorlov bo‘limida kompozitorlik mutaxassisligidan saboq oladi. 1950 - 1955 yillarda asosiy bosqichida professorlar B. B. Nadejdinda kompozitsiyadan, A. Kozlovskiyda cholg‘ulashtirishdan ta’lim oladi. «YOshlik» simfonik poemasi bilan o‘qishni bitiradi. YOsh mutaxassis yo‘llanma bilan O‘zbekiston Madaniyat vazirligi San’at bosh boshqarmasida inspektor vazifasidan ish boshladi. 1956 - 1957 o‘quv yilida Toshkent davlat xotin qizlar pedagogika bilim yurtida musiqa o‘qituvchisi, 1958 - 1960 yillarda Toshkent telestudiyasida musiqa muharriri ishladi. 1960 - 1965 yillarda yana san’at bosh boshqarmasida muharrir, musiqa bo‘limi boshlig‘i, repertuar bo‘limi a’zosi lavozimlarida ishladi. 1965 - 1972 yillari A. Muhamedov o‘zbek davlat filarmoniyasining targ‘ibot bo‘limida, 1972 - 1974 yillari G‘afur G‘ulom nomidagi adabiyot va san’at nashriyotida musiqa muharriri bo‘lib ishladi. 1974 - 1975 o‘quv yilida Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika institutining musiqiy pedagogika fakultetida musiqa nazariyasidan dars berdi. 1975 - 1977 yillarda o‘zbek davlat filarmoniyasi qoshida yangi tashkil etilgan «Go‘zal» ashula va raqs ansamblining badiiy rahbari va bosh dirijyori vazifasida ishlaydi.
A. Muhamedov kompozitor sifatida shakllanishida o‘zbek xalq musiqasi va uning namoyandalari, o‘zi ishlagan o‘zbek xalq cholg‘u orkestrlari, rus, ovro‘po klassik kompozitorlari hamda o‘zbek kompozitorlaridan M. Burhonov, M. Leviev, D. Zokirov, S. YUdakovlarning ijodi katta rol o‘ynadi. Ularning ta’siri ostida shakllangan bo‘lsada, lekin A. Muhammedov izlanib, noyob musiqiy asarlar yaratishga harakat qiladi va o‘z uslubini topadi.
A. Muhamedov ijodiy faoliyatining ilk davridan boshlab, zamon ruhiga mos qo‘shiqlar yaratishga e’tiborini karatdi. Uning ijodida qo‘shiq janri etakchi o‘rin egallaydi. U qo‘shiqlarini asosan zamondosh o‘zbek shoirlari P. Mo‘min, Z. Obidov, Kamtar, Mirtemir, A. Bobojonov, Z. Diyor, T. To‘la, YA. Kurbon, E. Oxunova, Mirmuhsin, N. Orifjonov, A. Nurmuhamedovlar bilan hamkorlikda yaratdi. Ular o‘z zamondoshlarining mehlat jasoratlarini, vatanga bo‘lgan mehr - muhabbat, tinchlik uchun kurashni, yoshlarning sevgi his - tuyg‘ularini ifodaladilar. YAkkaxon va xor ijrosida aytiladigan ko‘plab qo‘shiqlar orasida «Jon qizlar», «Etti qiz», «SHohi so‘zana», «Kuylayman», «Toshkent ovozi», «CHilonzor chiroyli», «Seni eslayman», «Bir oqshom bo‘ydoqman», «Qirg‘iz qiziga», «Bir nazzora» lirik va lirik - vatanparvar qo‘shiqlari bilan birga xor uchun «Go‘zal Farg‘ona», «Tinchlik bayroqdori», «Dildor qiz», «Jon O‘zbekiston», «YAshna, hur Vatan», «Do‘stlik qo‘shig‘i», «Sportchilar qo‘shig‘i» kabi ommaviy qo‘shiqlar ijrochilar repertuaridan keng o‘rin olib, mashhur bo‘lib ketgan edi.
A.Muhamedov bolalar uchun ham jozibali, original qo‘shiqlar yaratdi. O‘zbekiston radiosining bolalar uchun eshittirishlari yillar davomida uning «YUlduzcha» qo‘shig‘i bilan boshlanib keldi. Bolalar hayotiga singib ketgan «Archa qo‘shig‘i»siz yangi yil bayrami o‘tmagan bo‘lsa kerak. YOki kompozitorning «Salimjon nimjon», «Qo‘g‘irchog‘im, alla», «Kapalak», «Alla», «Alla qo‘zichog‘im», «Tantik qiz», «Saboq ol» kabi qo‘shiqlari jajji ijrochi va tinglovchilar qalbidan joy olgan.
Muqimiy nomidagi musiqali drama teatrida A. Muhammedov qozoq dramaturglari K. SHang‘itboev va K. Boyseitovlar bilan hamkorlikda P. Mo‘min asariga «Jon qizlar» (1963 y.), tojik dramaturgi S. Ulug‘zodaning «Gavhari shamchiroq» (1967 y.) va P. Mo‘min p’esasi asosida «Olifta» (musiqasi N. Xalilov bilan hamkorlida) musiqali komediyalarni yaratdi. Bu asarlarni tomoshabinlar qizg‘in kutib olishgan. Ularning adabiy mazmuni zamon yoshlari hayotidan qiziqarli voqealar, to‘qnashuvlar, orzu - umid va his - tuyg‘ular musiqada yorqin ifodasini topa olgan. Bastakorning mazkur spektakllarga bastalagan kuylari yorqin ohangdorligi bilan ajralib turadi. Ayni paytda bu kompozitorning katta iste’dodidan darak bo‘ldi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
