1-ma’ruza mavzu: statikaning asosiy tushunchalari va aksiomalari. Bog’lanish va uning reaksiyalari. Kuchlar sistemasi

1. Muvozanat sharti tekshirilayotgan jismni (yoki jismlarni) aniqlash. Masalalarni yechishdan oldin berilgan yoki izlanayotgan noma’lum kuchlar qaysi jismga qo‘yilayotganligi aniqlanadi. (Masalan, agar tayanchga tushayotgan bosim kuchini aniqlash zarur bo‘lsa, shu tayanchga ta’sir qilayotgan jismning muvozanat shartlarini aniqlash lozim bo‘ladi).
Agar berilgan kuchlar jismning bir qismiga ta’sir etib, izlanayotgan noma’lum kuchlar jismning boshqa qismida bo‘lsa, yoki berilgan kuchlar va izlanayotgan noma’lum kuchlar bir necha qismlardan tashkil topgan jismga ta’sir etayotgan bo‘lsa, jismni bir necha qismlarga ajratish yoki ularning muvozanat shartlarini birin-ketin tekshirish lozim bo‘ladi.
2. Ta’sir etuvchi kuchlarni shaklda tasvirlash. Qaysi jismning muvozanat shartini tekshirish kerakligini aniqlab olganimizdan keyin (faqat shundan keyin), shu jismga qo‘yilgan barcha tashqi kuchlarni va bog‘lanishlarning noma’lum reaksiya kuchlarini vektor shaklida tegishli nuqtalarga qo‘yilgan holda tasvirlash kerak. Bog‘lanish reaksiyalarini tasvirlashda 1-ma’ruzada aytilgan qoidalarga rioya qilish lozim.
3. Muvozanat shartlari tenglamalarini tuzish. Muvozanatlik shartlari tekshirilayotgan jismning, unga qo‘yilgan kuchlar va noma’lum reaksiya kuchlaridan iborat sistema uchun muvozanat tenglamalari tuziladi. Muvozanat tenglamalar sistemasi, jismlarning muvozanat holatlariga bog‘liq ravishda turlicha tuziladi, shu sababli ularni qanday tuzish lozimligi haqida, darslikning tegishli joylarida ko‘rsatib o‘tiladi.
4. Noma’lumlarni aniqlash, masalaning echimini tekshirish. Masalalarni yechishda, jismlarning va ularga qo‘yilgan kuchlar sistemasining chizmasini sifatli chizilishi katta ahamiyatga ega. Yaxshi chizilgan chizma muvozanat tenglamalarini tuzishda sodir bo‘ladigan xatoliklarni kamayishiga va yechimni to‘g‘ri yo‘ldan borishligiga katta yordam beradi.
Barcha hisoblash ishlarini algebraik tenglamalar orqali olib borishlik tavsiya etiladi. Umumiy holda olib borilgan hisoblar, keyinchalik tenglamalarda yo‘l qo‘yilgan xatolarni tezda aniqlash uchun katta yordam beradi (tenglamalardagi qiymatlar bir xil o‘lchovli bo‘lishlari shart). Kuchlarning son qiymatlarini faqat masalani yechib bo‘lgandan keyingina qo‘yishlik tavsiya etiladi.
Ushbu ma’ruzada faqat kesishuvchi kuchlar qo‘yilgan jismlarning muvozanatiga oid masalalarni ko‘ramiz. Ularni yechish uchun geometrik yoki analitik usuldan foydalanamiz.