1-Ma`ruza. Mavzu: Metallmaslar. Vodorod. Suv. Reja. Metallmaslarning davriy jadvalda tutgan o`rni. Metallmaslarning umumiy xossalari

4. Bor guruhchasining umumiy tavsifi.

Alyuminiy, uning oksid va gidroksidlari,

alyuminiy va uning qotishmalarining ishlatilishi.

Bor guruhchasini B, Al, Ga, In va Ta elementlari tashkil etadi. Bular p-elementlardir. Atomlarining tashqi energetik pog`onasida uchtadan elektron bo`ladi. Ular kimyoviy reaksiyaga kirishganida valent elektronlarini berib, +3 ga teng (bor –3 ham) oksidlanish darajasini namoyon qiladi, talliy uchun +1 oksidlanish darajasi eng barqarordir.

7. 3-jadval. Bor guruhchasi elementlarining xossalari.

№	Xossalari	B	Al	Ga	In	Ta
1. 2. 3. 4. 5. 6.	Tartib raqami Valent elektronlari Atomining ionlanish energiyasi, eV Nisbiy elektrmanfiyligi Birikmalarida oksidlanish darajasi Atom radiusi, nm	5 2s^22p^1 71,35 2,01 +3, -3 0,091	13 3s^23p^1 53,20 1,47 +3 0,143	31 4s^24p^1 57,20 1,82 +3 0,139	49 5s^25p^1 52,69 1,49 +3 0,116	81 6s^26p^1 56,31 1,44 +1, +3 0,171

Bor guruhchasidagi elementlarda metallik xossalar berilliy guruhchasining elementlariga qaraganda ancha kuchsiz ifodalangan. Masalan, davrda berilliy bilan uglerod orasida joylashgan bor elementi metallmas elementlar qatoriga kiradi. Uning ionlanish energiyasi eng katta. Guruhcha ichida yadro zaryadi kattalashishi bilan atomlarning ionlanish energiyasi kamayadi va elementlarning metallik xossalari kuchayib boradi. Alyuniniy metall, lekin uning gidroksidi amfoter xossalarga ega. Talliyda metallik xossalar ancha kuchli ifodalangan.

Bu elementlar kislorod bilan R₂O₃ tipidagi oksidlar hosil qiladi, bu oksidlarga R(OH)₃ tipidagi asoslar muvofiq keladi. Ularning bordan boshqa hammasi suvdagi eritmalarida gidratlangan ionlar R³⁺ holida bo`lishi mumkin. Bor–kislota hosil qiluvchi element. B guruhchasi elementlaridan eng katta ahamiyatga ega bo`lgani Al dir.