1-Ma`ruza. Mavzu: Metallmaslar. Vodorod. Suv. Reja. Metallmaslarning davriy jadvalda tutgan o`rni. Metallmaslarning umumiy xossalari

2. Xlor, olinishi, xossalari va ishlatilishi.

Tabiatda uchrashi. Xlor tabiatda erkin holda faqat vulqon gazlaridagina uchraydi. Uning tabiiy birikmalari keng tarqalgan bo`lib, ulardan eng muhimlari NaCl natriy xlorid, KCl kaliy xlorid, MgCl₂•6H₂O magniy xlorid, NaCl•KCl silvinit, KCl•MgCl₂•6H₂O karnallit, MgSO₄•KCl•3H₂O kainitlar hisoblanadi.

Xlor birikmalari okean, dengiz va ko`llarning suvlarida, ozroq miqdorlarda esa o`simlik va hayvonlar organizmlarida bo`ladi. Xlor Yer po`stlog`i massasining 0,05 %ni tashkil etadi.

Olinishi. Laboratoriya sharoitida xlor xlorid kislotaga marganes (IV) oksid ta`sir ettirish yo`li bilan olinadi. Reaksiya qizdirilganda boradi:

4HCl + MnO₂ = Cl₂ + MnCl₂ + 2H₂O

Oksidlovchi MnO₂ o`rniga KMnO<sub>4</sub> ishlatish ham mumkin. Bu holda reaksiya odatdagi haroratda, ya`ni qizdirilmasa ham boradi:

16HCl + 2KMnO₄ Q 5Cl₂ + 2MnCl₂ + 2KCl + 8H₂O

Sanoatda xlor NaCl ning konsentrlangan eritmasini elektroliz qilish yo`li bilan olinadi. Bunda xlor anodda ajralib chiqadi. Vodorod (katodda ajralib chiqadi) va NaOH (eritmada qoladi) ham hosil bo`ladi. Suyuqlantirilgan xlor (xona haroratida 600 kPa bosimda suyuqlikka aylanadi) po`lat ballonlarda saqlanadi va ishlatilish joyiga shu holda tashiladi.