1-ma’ruza. Mavzu: Metall qotishmalar. Cho’yanlarning tasnifi. Po'latlarning tasnifi. Alyuminiy qotishmalari. Mis qotishmalari. Titan qotishmalari. Magniy qotishmalari. Nikel qotishmalari. Maxsus xususiyatlarga EGA bo'lgan metallar va

YANGI O’TA YYENGIL QOTISHMALAR.
Alyuminiy bilan litiy (Al-Li) qotishmasi yuqori nisbiy mustahkamlikka elastiklik moduliga ega, shuning uchun samolyot og’irli­gini birdaniga paysatirish mumkin. Shu bilan samolyotning tannarxi­ni ham pasaytiradi.
Litiy bilan legirlanganda alyuminiy qotishmasining zichli­gi-solishtirma og’irligini pasaytiradi: har-xil protsent Li zichlikni 3% ga kamaytiradi; elastiklik modulini esa 6% ga ko’paytiradi. Al-Li qotishmalarining zichligi j=2540-2560kg\m³ ga teng. Li ning zichli­gi j=530 ru\v3, bu eng yyengil metalldir.
Ko’p tarqalgan Al-Li qotishmasi an’anaviy alyuminiy qotishma­lariga nisbatan 10% yengil va 10% ga ko’proq bikirlikka ega.
1.Magniy va uning qotishmalari.
Magniy 650 ^oS da suyuqlanadi, 1107 ^oS da qaynaydi, solishtirma og’irligi g=1,74kg/sm³. Solishtirma og’irligi texnika metallari ichida eng kichigi bo’lganligi aviatsiya uchun qiziqarli.
Magniy ximiyaviy bardoshligi past, tez oksidlanadi, havoda eritilsa yonib ketadi, kislota va dengiz suvida yemiriladi. Lekin, ishqorga nisbatan chidamli.
MAGNIY QOTISHMALARI.
Magniy qotishmalari alyuminiy, rux yoki marganes qo’shib suyuqlantirish yo’li bilan olinadi. Termik ishlash magniy qotishmalari mexanik xossalariga kam ta’sir qiladi. Shuning uchun buning ahamiyati katta emas.
Magniy qotishmalariga protsentning yuzdan bir ulushida sirkoniy va byeriliy ham qo’shiladi. Sirkoniy qo’shishdan maqsad magniy qotishmalarining donalarini maydalash. Byeriliy qo’shishdan maqsad qotishmalarning quyish vaqtida alangalanib ketishiga moyilligini pasaytirish.
Magniy qotishmalari: a) quyma uchun ishlatiladigan qotishmalar, b) deformatsiyalanadigan qotishmalarga bo’linadi.
1. Quyma qotishmalar: ML1; ML2; ML3; ML; ML5; ML6: M - magniy, Raqamlar tartib nomeri.
2. Deformatsiyalanadigan qotishmalar: MA2, MA3, MA5, MA8, MA9.