1-маъруза мавзу: Эгилишдаги зўриқиш кучлари

2. Кўндаланг куч ва эгувчи момент.
Ясси кўндаланг эгилишда балканинг кўндаланг кесимларида иккита ички куч: кўндаланг куч Q_y ва эгувчи момент M_z пайдо бўлади. Уларни аниқлаш учун кесиш усули қўлланилади.

Бир ораликли балкани олиб курамиз(4-расм,а). Уни F₁ ва F₂ кучлари эгади;бу кучлардан хосил булган таянч реакциялари R_b ва R_c . Балкани хаёлан чап таянчдан х масофада текислик билан кесамиз. Унинг бир қисми , масалан, ўнг қисмини ташлаб юборамиз (4-расм,б).

Балканинг қолдирилган қисмига қўйган ташқи кучларни кесимнинг оғирлик марказидаги эгувчи момент ва кесувчи куч билан алмаштирамиз. Q_y ва M_z қийматларини икки мувозанат тенгламасидан топамиз:
Биринчи тенглама : R_b-F₁+Q_y=0
бундан
Q_y=F₁-R_b;
Балканинг қолдирилган қисмини ташлаб юборилган қисмига нисбатан силжитувчи куч Q_y га кўндаланг (кесувчи) куч деб аталади. Кўндаланг куч Q_y кесимдан бир томонда жойлашган барча ташқи кучларнинг балка ўқига нормал проекциялари йиғиндисига тенг:
Q_y=
Иккинчи тенглама R_b^.x-F₁(x-b)-M_z=0
Бундан: M_z=R_b^.x-F₁(x-b);
Балканинг қолдирилган қисмига қўйилган жуфтлар моменти M_z га эгувчи момент деб аталади. Эгувчи момент M_z балка кесими оғирлик марказига нисбатан кесимнинг бир томонида жойлашган барча ташқи кучлар моментлари алгебраик йиғиндисига тенг:


Балканинг чап қисмини ташлаб юбориб, ўнг қисмини кўриб чиққанимизда, Q_y ва M_z хам кесимда шундай қийматга, лекин йўналишлари хар хил бўлганлигини кўрамиз (4-расм, в). Бир кесимда балканинг ўнг ёки чап қисмида бўлишидан қатъий назар, бир хил қийматли ва ишорали кўндаланг куч ва эгувчи момент олиш учун қуйидаги ишоралар қоидаси қўлланилади. Эгувчи момент шу пайтда мусбат ҳисобланади, агар балканинг қабариқ томони пастга қараса(5-расм, а) ёки чап қисмидаги момент соат мили бўйича бўлса, ўнг томонидаги соат мили тескари бўлса, аксинча ёки қабариқ томони юқорига қараса (5-расм, б) эгувчи момент манфий ҳисобланади.
Агар балканинг чап қисми ўнг қисмига нисбатан юқорига сурилса ёки балканинг ўнг қисми чап қисмига нисбатан пастга сурилса, кўндаланг куч мусбат, тескари холда манфий ҳисобланади (6-расм, а,в). Балка кесимида вужудга келадиган нормал кучланишлар эгувчи моментни, уринма кучланишлар эса кўндаланг кучни мувозанатлайди.
Шундай қилиб
ва
Балканинг энг катта нормал ва уринма кучланишлар таъсир қиладиган хавфли кесимларини топиш учун эгувчи моментлар ва кўндаланг кучлар эпюралари курилади. Бу эпюралар балка узунлиги бўйича бу ички куч омилларининг ўзгариш графикларидир.