1-ma'ruza mavzu: boshlang’ich sinf matematika kursida uchraydigan ti’ik masalalarning tasnifi. O’rta arifmetik sonni topishga doir masalalar. Ikki sonning yig’indisi (yoki ayirmasi)ga ko’ra shu sonlarni topishga doir masalalar. Reja

Faraz qilishgadoirmasalalar.
Ushbuti’masalalariningbundaynomlanishigasababbuti’gataa’luqliharbir masala faraz qilish yo’li bilan yechiladi. Bu ti’dagi masalalarda ikkidan ortiqnoma’lumishtrok etmaydi. Masala faqat ikki xil yechim usuliga ega bo’ladi. Bu ti’masalalarningyanabirxususiyati shundaki,qaysimiqdornifarazqilibolsak,darhol o’shamiqdorni to’aolmaymiz. Avval boshqa miqdor to’ilib, keyin esa faraz qilgan olgan miqdorni to’amiz.
Quyidagi masalani yeching.
1. 12 ta nasos bir soat ichida 3350 kub m suv chiqargan. Nasosning ba’zilari soatiga 250 kub m va ba’zilari320 kub m suv chiqara oladi. Nasosning har qaysi xilidan nechtadan bo’lgan?
2. ‘latformaga umumiy massasi 165ts bo’lgan 750 ta qarag’ay va archa yog’och ortilgan. Qarag’ay 210kg, archa esa qarag’aydan 40kg og’ir. Nechta qarag’ay va archa yog’ochi bo’lgan?
3. Do’kon umumiy massasi 378kg bo’lgan 1230 bilan atir sovun va kir sovun olgan. Kir sovunning bir donasi 400g, atir sovunning bir donasi 100g. Do’kon nechta atir, sovun olgan?
4. Ko’ndalang kesimi bir kv sm bo’lgan kano’ arqon 250kg yukni bemalol ko’tara oladi. Bir kv m ‘o’lat arqon, kano’ arqondan 5 marta ortiqyuk ko’taradi. Bir xil yo’g’onlikdagi 3 ta orqon va bir xil yo’g’onlikdagi 2 ta ‘o’lat orqon bor. Bularning ko’ndalang kesimining umumiy yuzi 38sm ortilishi mumkin bo’lgan yukning masasi 175ts . ‘o’lat arqonning ko’ndalang kesimini aniqlang?
5. Umumiy quvvati 960 ot kuchiga ega bo’lgan odatdagi neft’ mashinalari va dizellar kuniga 8 soatdan ishlab, bir oyda (25 ish kuniga) 408ts neft sarf qilgan. Odatdagi neft mashinalar har biri 100 ot kuchiga ega bo’lib, har soatda bir ot kuchi hisobiga 900 ot kuchiga ega bo’lgan dizellar har soatda har bir ot kuchi hisobiga 200g dan neft sarf qilgan. Qancha dizel bor edi?
6. Toshkent viloyatida 28 ta sanatoriya va dam olish uylari bor. Agar har bir dam oluvchi kishi 12 kun dam olsa, 8 oy ichida 26975 kishi dam oladi. Har bir sanatoriyada o’rta hisob bilan 175 ta o’rin va harbir dam olishi uyida 220 ta o’rin bor. Viloyatda nechta sanatoriya va nechta dam olish uyi bor? (bir oy 30 kun deb hisoblansin )
7. Qizil mis qalay va ruxdan qo’yilgan bir kub metr bronzaning og’irligi 8688 kg. Quyma tarkibida 140kg rux bor. 1kub dm rux 7kg, 1kub dm 9kg keladi. 1 kub m bronza tayyorlash uchun kerak bo’lgan qalayning og’irligini aniqlang?
8. ‘aravoz (tendyeri bilan) va 50 ta yuk ortirilgan vagondan iborat bo’lgan ‘oyezd sostavining umumiy og’irligi 1472t. Shunday ‘arvoz (tendyeri bilan) qolgan sostavdvn 1304t kam, tendyeri esa ‘arvozdan 20t yengil. Yuk ortilgan vagonlar 22t. lik va 34t lik edi. ‘aravozning og’irligi qancha va 22t vagonlar nechta bo’lgan?
9. Umumiy yuzi 40ga bo’lgan ikki bo’lak or dan 1044t kartoshka qazib olingan. Birinchi yerning har gektaridan o’rta hisob bilan 270ts dan, ikkinchisidan esa 240ts dan hosil olingan kartashkani 54t va 63t kartoshka sig’adigan 10 ta yer to’laga qish uchun g’amlab qo’yilgan, yana bu g’amlangan 3 marta kam miqdordagi kartoshka zavodga yuborilgan. 63t kartoshka sig’adigan yer to’laning sonini aniqlang?
10. Umumiy yuzi 126ga bo’lgan ikki bo’lak o’rmonzor yeridan 4086 kub m o’tin tayyorlangan. Birinchi yerning 6ga yeridan qancha o’tin tayyorlangan bo’lsa, ikkinchi yerning 5 gektaridan ham shuncha o’tin tayyorlngan. Birinchi o’rmonning 12gektari va ikkinchi o’rmonning 25gektaridan 1260 kub m o’tin tayyorlangan. Har bir o’rmonzorning kattaligini aniqlang?