1-Maruza Kirish

11.16 – rasm. Portlash 
kamerasi sxemasi. 
 
 
 
11.17  –  rasmda  tebranishlar  uyg’otadigan  ikkita  elektromagnit  uyg’otkichi 
sxemasi  tasvirlangan.  a    sxemada  magnit  o’tkazgich  3    yo’lida  qutblanish 
vujudga  kelmaydigan  uyg’otish,  b  sxemada  esa  qutblanish  doimiy  tokni 
obmotka  (chulg’am)larning  biridan  o’tkazish  orqali  h’osil  qilinadigan 
uyg’otgich  tasvirlangan.  Bu  erda  1  –  ishlovchi  massa,  2  –  osmalar  tizimi,  3  – 
magnito’tkazgich. 
11.17 – rasm. Tebranishlarni 
elektromagnit uyg’otkichlari 
sxemalari. 
 
 
 
 
 
Elektromagnit 
uyg’otkichlardan farqli ravishda, elektrodinamik uyg’otkichlarda o’zgaruvchi 

---

kuch o’zgaruvchi tok o’tayotgan o’tkazgich bilan magnitlovchi g’altak 2 
vujudga keltirgan doimiy magnit maydoni orasidagi bog’lanish h’isobiga h’osil 
bo’ladi. (11.18 – rasm). İshlovchi massa 3 korpus 5 ga mah’kamlangan osma 
uskunalar 4 ga tayanadi. O’zak 6 massani markazlashtirib turadi. 
11.18 
– 
rasm. 
Tebranishlarni 
elektrodinamik uyg’otkichi sxemasi. 
 
Gidravlik  va  elektrik  usullar  h’am 
notasodifiy  va  h’am  tasodifiy  tasirlarni 
vujudga  keltirishda  qo’llaniladi.  Dinamik 
yuklarni  EHM  orqali  h’osil  qilish  sxemasi 
2.19 – rasmda ko’rsatilgan. 
11.19  –  rasmda  uchta  koordinat  o’qlari 
yo’nalishida  chiziqli  tebranishlar  va  shu 
o’qlar 
atrofida 
aylanma 
tebranishlar 
uyg’otadigan olti komponentli vibrostendning sxemasi keltirilgan. 
 
Nazorat savollari: 
1.  İnshootlarni tekshirish va sinash uslublari? 
2.  İnshootlarning texnik h’olatini o’rganish? 
3.  İnshootlarni naturaviy sinashning maqsadi? 
4.  İnshootlarni statik va dinamik kuchlar tasiriga sinash? 
5.  Dinamik yuklash usullari? 
 
 
12-tema O’lchash asboblari va ularning qo’llanilishi. İnshootlarni sinashda 
model usullari. 
Reja: 
1. Modellashtirish h’aqida umumiy tushunchalar. 
2. Model sinovlarini o’tkazish. 
3. O’xshashlik bo’yicha modellashtirish. 
 
Adabiyotlar 
1.  Abdurashidov  Q.S.,  Hobilov  B.A.,  Nazarova  M.K.  Qurilishda 
metrologiya,  standartlashtirish  va  sifat  nazorati.  T.:  “Faylasuflar  milliy 
jamiyati”,  2011. - 212 b. 
2.  Qurbanov  A.A.  Metrologiya,  standartlashtirish  va  sertifikatlashtirish.  T.: 
YAngi yo‘l poligrafservis, 2007.- 224 b.  
3.  Nuriev  K.K. O‘zaro  almashuvchanlik  metrologiyasi va  standartlashtirish. 
T.: O‘zbekiston yozuvchilar uyushmasi, 2005.- 312 b.  
4.  Abduvaliev  A.A.,  Avakyan  P.G.  i  dr.  Osnovы  obespecheniya  edinstva 
izmereniy. T.: 2005.