1-Maruza Kirish

Standartlashtirish  printsiplari.  Standartlashtirishni  asosiy  printsipi  bu  joriy 
etilgan,  ishlab  chiqarilgan  standartlarni  qo’llash  majburiyligi,  standartlashtirish 
ishlarini 
rejalashtirishni 
perspektivligi, 
dinamikligi, 
effektivligi 
bilan 
h’arakterlanadi.  Standartlashtirish  qonunlariga  rioya  qilmaslik  bu  jinoyat 
h’isoblanadi.  Standartlash  va  texnik  shart-sharoitlar  qonunlari  talablariga  amal 
qilmaslik, distsiplinar, moddiy va jinoiy jazolar bilan jazolanadi. Agar amaldor 
shah’slar  standartlash  talablarini  bajarmasalar,  ishlab  chiqarishga  tadbiq 
etmasalar  yoki  o’z  vaqtida  amal  qilmasalar  ularga  ogoh’lantirish,  h’ayfsan 
berish,  kam  ish  xaqi  beriladigan  vazifalarga  tushurib  qo’yish  yoki  vazifasidan 
chetlashtirish singari jazo choralari qo’llaniladi. 
Moddiy  jazo  choralari  korxona,  tashkilot  va  muassasaga  real  zarar  keltirgan 
h’oldagina  qo’llaniladi.  Masalan,  o’z  mexnat  faoliyatini  bajarayotgan  ishchi- 
xizmatchilarga  keltirgan  zarar  miqdorini  qoplaydigan  darajada  moddiy  jazo 
choralari  qo’llaniladi,  qachonki  ular  korxona  yoki  tashkilotlarga  zarar 
etkazsalar.  İkki  yoki  undan  ko’p  marotaba  past  sifatli  mah’sulot  ishlab 
chiqarilsa,  yani  ishlab  chiqarilgan  mah’sulot  davlat  standartiga  yoki  texnik 
shartlarga  to’g’ri  kelmasa,  amaldor  shah’slar  direktor,  bosh  muxandis,  texnik 
nazorat bo’limi boshlig’i va shu vazifani bajaruvchi shah’slar 3 yil muddatgacha 
ozodlikdan  mah’rum qilinadilar  yoki ah’loq tuzatish ishlariga bir yil muddatga 
jalb  qilinadilar  yoki  vazifalardan  chetlashtiriladilar.  Xuddi  shunday  yaroqsiz 
mah’sulot  ishlab  chiqarilganligi  uchun  h’am  korxona  rah’barlari  jinoiy 
javobgarlikga  tortiladilar,  yana  planni  bajarish  maqsadida  shoshilinch  tarzda 
yaroqsiz  mah’sulot  ishlab  chiqarishda  o’z  amal  vazifalaridan  foydalansalar,  u 
h’olda  h’am  jinoiy  javobgarlikga  tortiladilar.  Shuningdek,  sifati  yaroqsiz 
nostandart  va  komplekt  qilinmagan  mah’sulotlarni  realizatsiyaga  chiqargan, 
h’amda  ularni  realizatsiya  qilishda  ishtirok  etgan  shaxslar  h’am  jinoiy 
javobgarlikga tortiladilar. 
Standartlashtirish  ishlarini  yanada  yaxshiroq  yo’lga  qo’yishda  ishni 
rejalashtirish  muxim  rol  o’ynaydi.  Keyingi  yillarda  standartlashtirish  bo’yicha 
ishlarni  rejalashtirish  davlat  standartlari  sistemasini  asosiy  qismi  bo’lib 
kelmoqda.  Quyida  davlat  standartlari  qo’mitasini  asosiy  ish  rejalarini  tashkil 
etuvchi bazi bir tushunchalarni keltirish mumkin. 
Soh’alararo tayin qilingan tashkiliy - uslubiy va umumtexnik standartlar. 
Qishloq h’o’jaligi, qurilish industriyasi h’amda sanoat mah’sulotlari standartlari. 
Agregatlar, mashinalar detallari, texnologik jixozlar va asboblarini unif 
ikatsiyalash. 
Shularni  etiborga  olgan  h’olda  davlat  standartlar  qo’mitasini  quyidagi 
punktlardan iborat quyidagi ish rejalari tuzib chiqiladi. 

---

  Eski, amal qilinayotgan  standartlarni yangidan  qarab chiqish  va yangilarini 
yaratish. 
  Standartlarni qo’llanishini nazorat qilish. 
  Mah’sulot  sifati,  texnik  shartlarni  va  davlat  standartlarini  qo’llanilishini 
nazorat qilish. 
  Chet  mamlakatlar  standartlashtiruvchi  idoralari  bilan  h’amkorlikda  yaqin 
standartlarni ishlab chiqish. 
  O’lchov  asboblari  h’amda  o’lchamlarni  doimo  davlat  nazoratidan  o’tkazib 
turish. 
Hozirgi  paytda  quyidagi  standartlar  sistemasi  mavjud  (sistema  nomeri 
raqamlar bilan beriladi va abbreviatura O’zDS ini oh’irida yoziladi). 
  standartlashtirishni davlat sistemasi (GSS) 
  konstruktorlik h’ujjatlarini yagona sistemasi (ESKD) 
  texnollogik h’ujjatlarni yagona sistemasi (ESTD) 
  mah’sulot sifatini ko’rsatgichlari sistemasi (SPKP) 
  h’ujjatlarni unifikatsiyalashtirilgan sistemasi (USD) 
  malumotnomalar - bibliografik h’ujjatlar sistemasi 
  o’lchov ishlarini yagonaligini taminlovchi davlat sistemasi (GSİ) 
  materiallar  va  mah’sulotlarni  zanglash  va  eskirishdan  saqlashni  yagona 
sistemasi (ESZKS) 
  mexnat muh’ofazasi standartlari sistemasi (SSBT) 
  mikrofilmlashtirish 
  ishlab chiqarishni texnologik tayyorlashni yagona sistemasi (ESTTP) 
  mah’sulotni yaratish va ishlab chiqarishga joriy qilish 
  tabiiy  resurslarni  yaxshilash  va  tabiatni  asrash  soh’asidagi  standartlar 
sistemasi 
  dasturiy h’ujjatlarni yagona sistemasi (ESPD) 
  qurilish loih’asi h’ujjatlari sistemasi (SPDS) 
  mah’sulotlar emirilishni oldini olishni taminlash davlat sistemasi 
  ABS ga texnik h’ujjatlar sistemasi 
  mashinasozlikda  mustah’kamlikni  sinash  va  h’isoblash  ishlari  sistemasi. 
Bulardan  tashqari  yana  bir  qancha  kompleks  programmalashtirilgan 
standartlar 
mavjuddir.  Ularga  "PO’LAT"  (stal),  "Mis  va  misli  eritmalar"  (med  i  mednıe 
stali), "Tekis prokatlar" (ploskie prokatı), engil sanoatdagi kompleks standartlar 

---

(programmalari)  dasturlari  qurilish  industriyasi  kompleks standartlar dasturlari 
va h’.k. kiradi.