1-Ma'ruza. Kirish. "Materialshunoslik" fanini o'rganishdan maqsad va vazifalari. Reja

Zichlik p(g/sm³, kg/m³)- absolyut zich materialning hajm birligidagi massasidir. Agar materiallar massasini m, zich xolatdagi hajmini V_a deb belgilasak, unda:
P=m/V_a
Absolyut zich materiallar juda kam bo‘lib, ularga kvars, shisha, po‘lat, plastmassalarning ba’zi turlari kiradi. Amaliyotda bunday qattiq materiallarning zichligi tarozilar va hajm o‘lchash asboblari yordamida aniqlanadi. Suyuq xolatdagi materiallar (suyuq shisha, moyli bo‘yoqlar, polimerlar) zichligi piknometr yoki areometrlar yordamida topiladi.
G‘ovaklik (P) material to‘la hajmidagi (V) g‘ovaklar (V_p) hajmi bilan belgilanadi:
P=V_p/V yoki P=(1-p_m/p)^.100%
Materiallar g‘ovaklari havo, gaz yoki suv bilan to‘la bo‘lib, katta oraliqda bo‘ladi (0 dan 98% gacha). G‘ovaklik materiallarning asosiy xossalarini ifodalovchi ko‘rsatkichdir. Bu ko‘rsatgichlar orqali materiallarning mustahkamligi, o‘rtacha zichligi, namlanuvchanligi, issiqlik o‘tkazuvchanligi, sovuqqa va kimyoviy muhitlarga chidamliligi va boshqa xossalari to‘g‘risida tushuncha hosil qilish mumkin. YOpiq g‘ovaklarning ko‘pligi material chidamliligini belgilaydi. Uning g‘ovaklari haqidagi to‘liq ma’lumotni simob porometriyasi usulida olinadi. Bu usulga ko‘ra materiallarning differensial va integral g‘ovakligi, ya’ni g‘ovaklarning xarakteri va radiusi to‘g‘risida xulosaga kelish mumkin.
Solishtirma yuza (S, sm²/g) materialga adsorbsiya qilingan suv bug‘i (yoki gaz) bilan uning g‘ovaklari ichki yuzasini monomolekulyar qoplama massasiga proporsionaldir, boshqa so‘z bilan aytganda 1 g material kukuni zarrachalarini bir qator o‘zaro zich qilib joylaganda tashkil etgan yuzani tushunmoq kerak:
S=(a₁^.N/M)^.m ,
bu erda: a₁-bir adsorbsion molekula bilan qoplangan yuza; suv molekulasi uchun a₁=10,6^.10^-16 sm²; N=6,06^.10²³ Avagadro soni, M- adsorbsiya qilingan gaz molekulyar massasi (suv bug‘i uchun M=18).