1-ma’ruza: Geografik informatsion tizimlar xaqida umumiy ma’lumotlar

GIC imkoniyatlari va uning yordamida yechiladigan masalalar

Deyarli barcha faoliyat turlari doirasida biz xaritalar, rejalar, sxemalar, diagrammalar va boshqa ko’rinishlardagi axborotlarga duch kelamiz. Bu o’rmon xo’jaligi rejasi, metro yoki bino sxemasi, xududlar ekologik monitoringi xaritasi yoki kompaniya ofislari orasidagi aloqaning sxemasi, yer kadastri atlasi yoki tabiiy resurslar xaritasi va ko’plab axborotlar bo’lishi mumkin.

GIC shu kabi kerakli axborotlarni yig’ish va taxlil qilish, ma’lumotlarni tezkor topish va uni qo’llash uchun qulay xolda aks ettirish imkonini beradi.
GIC – texnologiyalarini qo’llash fazoviy taqsimlangan axborotlar bilan ishlash tezligi va sifatini an’anviy “qog’ozli” usullarga nisbatan keskin oshirish imkonini beradi.
An’anviy GIC - texnologiyalar yer kadastri, tabiiy resurslar kadastri, ekologiya, ko’chmas mulkka doir ishlar, tezkor qaror qabul kilish va boshqarish kerak bo’lgan boshqa soxalarda qo’llaniladi. Xozirda GIS tizimlardan foydalanish ko’lami borgan sari kengayib bormoqda. Ya’ni shaxarning elektron rejalari, transport qatnovlarining sxemasi va boshqalar shular jumlasidandir. Odatda biz ishlatadigan axborotlarning deyarli 80-90% idan ko’prog’ida GIC tizimlar orqali taqdim etilgan axborotlarga to’g’ri keladi.
SHu tarzda GICning asosiy vazifasi – Yer va undagi aloxida xududlar, joylar xaqidagi bilimlarni shakllantirish, kerakli hamda to’liq bo’lgan fazoviy ma’lumotlarni foydalanuvchilarga yuksak samaradorlik bilan yetkazib berishdan iborat.
GIC- texnologiyalarini qo’llab quyidagi imkoniyatlarga ega bo’lamiz:
• Fazoviy taqsimlangan ma’lumotlar bilan ishlash, olingan ma’lumotni kiritishdan boshlab uni taxlil qilish va aniq qaror ishlab chiqishning barcha bosqichlarida tezkorlikni oshirish; siz kerakli ma’lumotlarni kip xaritalar va rejalardan qidirmaysiz, chunki siz ularni bir necha daqiqa ichida kompьyuteringiz ekranidan olinshingiz mumkin bo’ladi;
• Ma’lumotlar bazasi axborotlarini yangilash va kiritishda zamonaviy elektron geodeziya vositalari va global pozitsiyalash tizimlari (GPS)dan foydalanish. Bu esa doimiy ravishda eng aniq va yangi ma’lumotlarni olish imkonini beradi;
• GIC uchun dasturiy ta’minot ishlab chiquvchi yuqori malakali mutaxassislar qo’llab-qo’vvatlashlariga erishish; masalan, ifloslanishni xisoblovchi dasturni ishlatish uchun matematikani chuqur bilish shart emas.
Tizimdan foydalanish quyidagi savollarga javob olish imkonini beradi:

• 
  A nuqta qaerda joylashgan? Bu nuqtada nima joylashgan?
  
• 
  Xududning bu maydonida nima joylashgan?
  
• 
  A nuqta B nuqtaga nisbatan qanday joylashgan?
  
• 
  Xududning qaysi maydonlari belgilangan mezonlarga mos keladi?
  

va x.k.
GIS bilan ishlashda foydalanuvchi:

• 
  SHK ekraniga bir yoki bir nechta uni qanoatlantiradigan xaritalar (reja, sxema va boshqalar) ni yoki boshqa axborotlarni chiqarish;
  
• 
  SHK ekranida namoyish etilayotgan mavzuviy tarkibni yoki uning axborotlardagi qattiq nusxasini boshqarish.
  
• 
  Xaritadagi ob’ektni ko’rsatish orqali u xaqidagi ma’lumotni olish mumkin.
  
• 
  GIC dan qidiruv tizimi sifatida foydalanish uchun sizni qiziqtirgan xususiyatlarni so’rovlardan foydalanib xisobga olish kerak, shunda tizim xaritadan kerakli ob’ektlarni ajratib beradi.
  
• 
  Ma’lumotlarni analitik qayta ishlashni amalga oshirish;
  
• 
  Real voqealarni modellashtirish.
  

GICning boshqa ilmiy yo’nalishlar va texnologiyalar bilan o’zaro aloqadorligi:

• 
  Geografiya;
  
• 
  Kartografiya;
  
• 
  Masofaviy zondlash;
  
• 
  Topografiya va fotogrammetriya;
  
• 
  Informatika;
  
• 
  Matematika va statistika.