1-Ma'ruza Fanga kirish, fanning predmeti, o’qitish maqsadi va vazifasi. Reja Fanning prelmeti

P

n

а)

Е

б)

Е

5-rasm. Dinistor (a) Tiristorni (b) ulanish sxemalari va shartli belgisi (v).

Dinistor boshqarilmaydigan diod hisoblanib tarmoq kuchlanishi ma`lum miqdorga etgunga qadar u yopiq bo`ladi. Tarmoq kuchlanishi belgilaydigan miqdorga etganda u ochiladi. Shuning uchun dinistoruzib-ulagach sifatida “kutuvchi” rejimida ishlovchi element deb ataladi.

Tiristorlarda uchunchi boshqaruvchi elektrodga kichik kuchlanish berish yo`li bilan uni qarshiligini keskin kamaytirish mumkin. Shuning uchun tiristorlarni boshqariladigan uzib ulagach deb ham atashadi.

Tiristorlar katta kuchlanish va kichik tok bilan boshqariladi.
Nazorat savollari.

1. 
   Yarim o’tkazgichli diodlarning ishlash prinsipi?
   
2. 
   Maydon tranzistorlarqanday tranzistorlar qatoriga kiradi?
   
3. 
   Yarim o’tkazgichlarga ta’rif bering.
   

26-ma’ruza. Maydon tranzistorlari modellari.
Reja.

1. 
   Tranzistorlar
   
2. 
   Tranzistorlarni asosiy parametrlari
   

Tranzistorlar radiotexnikada elektr signallarini generatsiyalash va uni kuchaytirishdaishlatiladi. Tranzistorlarni sxemalari a, b, v, g rasmlarda ko`rsatilgan. Tranzistorlar uchta qatlamdan tashkill topgan bo`ladi.

1-rasm. a, b, v, g tranzistorlarni sxmemalari.

Tranzistorlarni o`rta qatlami baza deb, chetki qatlamlari esa emitter va kollektor deb ataladi. Tranzistorlarni elektr zanjiriga ulanish sxemasi 2-rasmda ko`rsatilgan.

2-rasm. Tranzistorni elektr zanjiriga ulanish sxemasi.

Tranzistorlarni ishlash prinspi quyidagicha: emitter ichidagi elektr toki asosiy zaryadlanuvchilar bo`lgan kocaklar harakatidir.

Bu kovaklar asososohasiga injensiyalanadi va asosiy bo`lmagan zaryad tashuvchilar sifatida kollektorga qarab harakatlanadi. Bu erda musbat kovaklar o`tish ichida ta`sir ko`rsatayotgan maydon tomondan tortib olinadi (manfiy zaryadlangan kollektorga tortiladi) va kollektor ichida asosiy zaryad tashuvchilar tarzida kollektor tokini o`zgartiradi.

Emitter zanjirida tokning har qanday o`zgarishlari zanjirdagi tokni o`zgartiradi. Kolektor zanjirdagi yuklama qarshiligida kuchlanish o`zgarishlarini hosil qiluvchi kuchlanishdan katta qilib olish, kollektor zanjirida o`zgaruvchan tok, yuklama qarshiligida esa o`zgaruvchan kuchlanish hosil qilish mumkin. Bunda o`zgaruvchan tokning yuklama qarshiligida ajraladigan quvvatni emitter zanjiridan sarflanayotgan quvvatdan katta qilib olinishi mumkin, yani quvvatni kuchayishi sodir bo`ladi.
Yarim o`tkazgichli triodlar huddi uch elektrodli vacuum lampalar kabi ishlaydi. Bunda emitter katod rolini, kollektor esa anod rolini o`ynaydi, to`r o`rnida esa baza bo`ladi.
Ko`rinishi, tuzilishi va ishlash prinspiga qarab tranzistorlar yassi, bopolyar, maydon tranzistorlariga bo`linadi.Tranzistorlarni asosiy parametrlari. Kirish va chiqish qarshiliklari kollektorning teskaritoki hamda tok bo`yicha kuchaytirish koeffisienti tranzistorlarning asosiy parametrlari hisoblanadi.
Kirish qarshiligi R<sub>x</sub> deb, chiqish zanjiri ochiq turgan holatdagi baza bilan emitter orasidagi qarshilikka aytiladi.
Chiqish qarshiligi R<sub>н</sub> deb, kirish zanjiri ochiq holatdagi kollektor bilan baza orasidagi qarshilikka aytiladi.
Tok bo`yicha kuchaytirish koeffisienti  kollektor toki o`sishining baza toki o`sishiga bo`lgan nisbati bilan aniqlanadi.

	J K	bunday holda UK	 const bo`ladi.
	J b