1-Ma’ruza: Falsafa: uning predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli. Reja


XVI  asrgacha  bo’lgan  davr  ilk  fan  davridir



Download 421,27 Kb.
Pdf ko'rish
bet22/26
Sana17.01.2021
Hajmi421,27 Kb.
#55881
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   26
Bog'liq
1-Ma’ruza Falsafa uning predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli.

XVI  asrgacha  bo’lgan  davr  ilk  fan  davridir.  Bu  davrda  asrlar  mobaynida 

avloddan-avlodga  o’tib  kelgan,  hayot  tajribasi  va  mehnat  faoliyati  jarayonida 

olingan  amaliy  bilimlar  bilan  bir  qatorda  juda  umumiy  va  mavhum 

mushohadalarga  asoslangan  nazariyalar  xususiyatiga  ega  bo’lgan  tabiat  haqidagi 

dastlabki  falsafiy  tasavvurlar  (naturfalsafa)  vujudga  kela  boshlagan.  Ilmiy  bilim 

kurtaklari  naturfalsafa  doirasida  uning  elementlari  sifatida  shakllangan. 

Matematik,  astronomik,  tibbiy  va  boshqa  masalalarni  echishda  foydalaniladigan 

ma’lumotlar,  usullar  va  metodlar  jamlanishi  bilan  falsafada  tegishli  bo’limlar 

vujudga  kelgan  va  keyinchalik  asta-sekin  shakllanayotgan  ayrim  fanlar: 

matematika, astronomiya, tibbiyot va hokazolarga ajralib chiqgan.  

Jumladan,  Aristotelning  falsafiy  asarlarida  fizika,  zoologiya,  embriologiya, 

mineralogiya,  geografiya  kabi  fanlarning  kurtaklariga  duch  kelish  mumkin. 

Miloddan  avvalgi  III-II  asrlarda  falsafiy  bilim  tarkibida  statistik  mexanika, 

gidrostatika,  geometrik  optika  (xususan,  ko’zgular  haqidagi  alohida  fan  –  «ka-




toptrika»)  farqlanadi  va  nisbatan  mustaqil  ahamiyat  kasb  etadi.  Markaziy  Osiyo 

mutafakkirlari  al-Xorazmiy  matematika,  al-Farg’oniy  astranomiya,  al-Beruniy 

meneralogiya  va  geografiya,  Ibn  Sino  tibbiyot,  Mirzo  Ulug’bek  astranomiya, 

Alisher  Navoiy  adabiyot  ilmi  rivojiga  munosib  hissa  qo’shdi  va  ular  ijodi 

mahsullari bugungi kunda ham o’z ahamiyatini yo’qotgani yo’q. Biroq bu fanlarda 

ayrim  tasodifiy  kuzatishlar  va  amaliyot  ma’lumotlari  umumlashtiriladi-yu,  lekin 

eksperimental metodlar hali qo’llanilmaydi, aksariyat nazariy qoidalar esa asossiz 

va  tekshirib  bo’lmaydigan  spekulyasiyalar  mahsuli  hisoblanadi.  Ammo  ko’rib 

chiqilayotgan  davrda  vujudga  kelgan  ilmiy  fanlar  bu  davr  mobaynida  falsafiy 

bilim qismlari sifatida talqin qilinishda davom etgan.  

SHu  narsa  diqqatga  sazovorki,  hatto  XVII  asr  oxirida  Nyuton  o’zining  fizika 

asoslarini  yaratgan  «Natural  falsafaning  matematik  asoslari»  deb  nomlangan 

asarini  e’lon  qilgan.  SHunday  qilib,  falsafadan  alohida  faoliyat  sohasi  sifatidagi 

fan hali mavjud bo’lmagan: u asosan falsafa doirasida, ilmiy bilimlarning boshqa 

manbai  –  hayot  amaliyoti  va  hunarmandchilik  san’ati  bilan  bir  vaqtda  va  u  bilan 

juda zaif aloqada rivojlangan.  

Xullas,  bu  davrda  Qadimgi  YUnonistonda  “Platon  akademiyasi”,  Markaziy 

Osiyoda  “Ma’mun  akademiyasi”  tashkil  etilgan,  ilmiy  bilim  rivojida  muayyan 

yutuqlarga  erishilgan  bo’lsada,  madaniyatning  alohida  shakli  sifatida  fan  paydo 

bo’lishidan oldingi «embrional» davri hisoblanadi.  




Download 421,27 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   26




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish