1-маъруза Avtomatlashtirish sistemalarini loyihalash va sozlash

12 Mavzu: Elektr o’tkazgichlar chizmalarini loyihalash

(2 sоat)

Reja:

1. Avtomatlashtirish sistemalarining elektr ta’minoti

2. Temir lotoklar

Avtomatlashtirilgan sistemalarni elektr o‘tkazgichlari ishlab chiqarish jarayonlariga o‘rnatishda ko‘proq mеtal quti va quvurlardan keng foydalaniladi. Bulardan foydalanish temir truba va ish harajatlarini kamaytiradi.

Elektr o‘tkazgichlarini mеtal quti va quvurlarga o‘rnatish ishlab chiqarish binolarini ichida amalga oshiriladi, ko‘p miqdordagi o‘tkazgichlarni himoya truba ichidan o‘tkazishdan ko‘ra bu texnik –iqtisodiy tomondan maqsadga muofiqdir.

Temir qutilar kabellarni o‘tkazish uchun ham qo‘llaniladi.

Temir tasmalar asosan kabellarni ochiq holga o‘rnatishga ruxsat etilganda foydalaniladi.

Temir lotoklar ishlab chiqarish binolari(chang bo‘lmaydigan) ichidan dasta(puchok) holdagi o‘tkazgichlarni yotkizish uchun qo‘llaniladi.

Avtomatlashtirilgan sistemalarni elektr o‘tkazgichlarni o‘rnatish uchun quti va lotoklarni birhillashtirilgan(unifikasiyalangan) tuzilishi(konstrukturasi) qo‘llaniladi, ularga har-hil(ugolnik, troynik, krestovina, devordan olib o‘tish uchun moslama) elementlar kiradi. Bu elementlardan kerakli barcha turdagi va murakkablikdagi trassalar yasash mumkin. Qutilarni o‘lchamlari 23.1-jadvalda keltirilgan.

Qutilar qopqoq va korpusdan iborat bo‘ladi, ular 1.5mm qalinlikdagi po‘lat listdan tayorlanadi. Korpus sektsiyalari payvandlash yoki parchinlab(zaklepka) ulanadi.Qutilarni o‘rnatish moslamalar orasi 4 m dan oshmasligi kerak agar kuchaytirilgan qutilar bo‘lsa 6 m dan oshmasligi kerak.

23.1- jadval

Nomlanishi	Umumiy ko‘rinishi	O‘lchamlari, mm
		B	B1	B2	B3	H	H1	L	L1
Gorizontal to‘g`ri quti		100 150 200	135 185 235	- - -	- - -	100 150 200	106.5 156.5 206.5	- - -	- - -
Kuchaytirilgan gorizontal quti		150 200	184 234	- -	- -	150 200	156.5 206.5	- -	- -
Vertikalal to‘g`ri quti		100 150 200	135 185 235	- - -	- - -	100 150 200	106.5 156.5 206.5	- - -	- - -
Gorizontal ugolnik		100 150 200	135 185 235	- - -	- - -	100 150 200	106.5 156.5 206.5	307 357 407	408 458 508
Tashqi qopqoqli vertikal ugolnik		100 150 200	135 185 235	- - -	- - -	100 150 200	106.5 156.5 206.5	408 458 508	307 357 407
Ichki qopqoqli vertikal ugolnik		100	135	-	-	106.5	-	406	305
Gorizontal troynik		100 150 200	135 185 235	- - -	- - -	100 150 200	106.5 156.5 206.5	611 661 711	408 458 508
Vertikal troynik		100 150 200	135 185 235	- - -	- - -	100 150 200	- - -	611 611 711	408 458 508

Nazorat savollar:

1. 
   Elektr o‘tkazgichlarini mеtal quti va quvurlarga o‘rnatish ishlab chiqarish binolarini qaysi qismida amalga oshiriladi?
   
2. 
   Temir tasmalar qachon foydalaniladi?
   
3. 
   Temir lotoklar qaerda foydalaniladi?
   
4. 
   Gorizontal to‘g`ri quti olchamlari qanday?
   
5. 
   Tashqi qopqoqli vertikal ugolnik olchamlari qanday?
   
6. 
   Gorizontal troynik olchamlari qanday?
   

Adabiyotlar.

1. Yusupbеkov N.R., Muxamеdov B.I., Gulyamov Sh.M. Tеxnologik jarayonlarni nazorat kilish va avtomatlashtirish. - Toshkеnt: O‘qituvchi, 2011.

2. Клюев А.С. и др. Проектирование систем автоматизации технологических процессов; 2-е издание. -М.: Энергоатомиздат, 1990.

3. Клюев А.С. и др. Техника чтения схем автоматического управления и технологического контроля. 3-е издание. -М.: Энергоатомиздат, 1990.

13-14-Mavzu: Avtomatlashtirish sistеmalarining trubali o‘tkazishlar chizmalarini loyihalash.

(4-soat).

Reja

1. Trubali o’tkazishlarning vazifasi

2. Tasnifi umumiy talablar

3. Trubali o’tkazish usullarini tanlash.

4. Trubalarni va armaturalarni tanlash.
Trubali o‘tkazgichlar deyilganda trubali kabellar(pnevmo-kabellar), biriktirish va qurulmalarni bilashtirish, tashqi ta`sirlardan himoyalash kabi trubali o‘tkazgichlar tushuniladi.

Trubali o‘tkazishlar avtomatlashtirilgan sistemalarda pnevmotik va gidravlik energiyalarni uzatishda aloqa liniyasini hamda yordamchi funkstiyali (qizdirish, sovutish,yuvish, tindirish)vazifasini bajaradi.

Funkstional vazifalariga ko‘ra- trubali o‘tkazishlar asosiy va yordamchiga, avtomatlashtirilgan ob`ektda joylashuviga ko‘ra esa- ichki va tashqi, yopiq va ochiq turga bo‘linadi.

Asosiy trubali o‘tkazishlarga quyidagilar taluqli:

• 
  impul`sli;
  
• 
  buyruqli(komandali);
  
• 
  ta`minlovchi.
  

Yordamchi trubali o‘tkazishlarga quyidagilar taluqli:

• 
  isituvchi;
  
• 
  sovutuychi;
  
• 
  tindiruvch(drenaj) va boshqalar.
  

Inshoat va binolarni ichki qismiga o‘rnatilgan trubali o‘tkazishlar -ichki, inshoat va binolarni tashqarisiga, estakadalarga va boshqalarga o‘rnatilgan bo‘lsa- tashqi nomni oladi.

Trubali o‘tkazishlar devor, pol, tom(potolok) ichiga va texnologik qurilma qoplamasi ichiga o‘rnatigan bo‘lsa –ichki deb, devor bo‘ylab, tom bo‘ylab, estakada bo‘ylab va texnologik qurilma tashqarisiga yotqizilgan bo‘lsa- tashqi deb hisolash qabul qilingan.

Impul`s trubali o‘tkazgichlar o‘lchash o‘zgartirgichlarga (preobrazovatel), as- boblar va sozlash qurilmalariga to‘g`ridan- to‘g`ri yoki ajratish muxiti orqali nazorat qilinayotgan yoki sozlanilayotgan texnologik muxit ta`sirini uzatish uchun mo‘ljallangan.

Impul`s trubali o‘tkazgichlarga manometrik termometrlarning kapilyarlari ham kiradi.

10.1-rasmda impul`s trubali o‘tkazgichlarga misollar keltirilgan.

10.1-rasm. Impul`s trubali o‘tkazgichlar.

Buyruqli (komandali) trubali o‘tkazgichlarga uzatish qurilmasidan qabulqilgich qurilmasiga buyruq signallarni uzatishni ta`minlab beruvchi o‘tkazgichlar kiradi, misol uchun pnevmotik sozlash qurilmasidan ijromexanizmining membranasiga yuborilayotgan signallar.

Ta`minlovchi trubali o‘tkazgichlar pnevmotik va gidravlik avtomatlashtirish vositalariga siqilgan havo yoki moy (suv)bosimi energisini uzatishni ta`minlab beradi.

Avtomatlashtirilgan sistemalarninig trubali o‘tkazgichlarini to‘ldiradigan texnologik muxitning xususiyati va parametrlariga bog`liqligi (10.1-jadval) sinflanish jadvaliga ko‘ra turkumlanadi.

Loyihalashtirilayotgan ob`ektga qaysi turkumdagi truba o‘tkazgich taluqligiga ko‘ra ular qora va rangli metaldan yoki polimer materiallardan tayorlanadi.