1 м а ъ р у з а: Кириш. Фаннинг мақсади ва вазифалари

 
17-МАЪРУЗА: Металл конструкцияларни ташхислаш.
Маъруза режаси
1.
Металл конструкцияларни ташхислаш хусусиятлари. 
2.
Металл конструкцияларнинг шикастланиши сабаблари. 
3.
Металл конструкцияларни узоқ муддатга чидамлилиги 
17.1 Металл конструкцияларни ташхислашнинг ўзига хос 
хусусиятлари 
Металл конструкциялар, айниқса саноат биноларида, спорт 
иншоотларининг асосий юк кўтарувчи конструкциялари сифатида кенг 
қўлланиладиган конструкция ҳисобланади.
Нормал 
эксплуатация 
шароитларида металл конструкцияларнинг хизмат муддати 60-70 йилгача 
бўлиб, саноат биноларининг асоси ҳисобланган технологик ускуналарнинг 
маънавий эскириш муддатидан анчагина каттадир.
Металл конструкцияларда шикастланишларнинг келиб чиқиш сабаби 
қуйидагилардир: 
•
ортиқча 
кучланиш 
таъсирида 
(дарзларнинг, 
узилиш, 
боғланишлардаги ажралиш, устиворликнинг йўқолиши ва ҳ.к.лар 
таъсирида ҳосил бўлувчи);
•
механик таъсирлар (емирилиш, эгилиш, шикастланиш ва.ҳ.к.);
•
физик таъсирлар (манфий ва юқори ҳарорат); 
•
кимёвий таъсирлар (металлнинг коррозияланиши). 
Металл 
конструкцияларининг 
емирилиши 
асосида 
унинг 
коррозияланиши ётади.
Коррозия
(лотинча сўздан олинган бўлиб, corrosion-емирилиш 
демакдир)-материалнинг 
атроф-муҳит 
билан 
физик-кимёвий 
(электрокимёвий, кимёвий ва механик) ўзаро таъсири натижасида 
бузилишидир. Металлнинг коррозияланишига яққол мисол қилиб, унинг 
занглашини келтириш мумкин.
Занглаш
- бу темирнинг, алюминий, мис ва бошқа металларнинг 
ҳаводаги кислород таъсирида оксидланишидир.
Металларнинг ҳаводаги кислород, сув, кислоталар, туз эритмалари ва 
ишқорлар таъсирида бузилиши ҳамма жойларда кузатилади ва бу ҳодисани 
“кўринмас ёнғин” деб аташади. Коррозия жараёни, айниқса, кимё саноати ва 
барча иншоотларнинг ер остки қисмида жадал ривожланади. Коррозия 

---

натижасида халқ хўжалигига келтириладиган зарар нафақат металлнинг 
емирилиши билан балки, бунинг натижасида муҳим бўлган бино ва 
иншоотларнинг ишончлилик кўрсаткичларининг камайиши ва охир оқибат 
авария ҳолатларига олиб келиши билан ўлчанади.
Саноат ривожланган шаҳарларда очиқ атмосфера шароитида пўлатнинг 
коррозияланиши жадаллиги йилига тахминан 200 мк, алюминий учун 8 мк 
[2].