1-laboratoriyalíq jumís tut jipek qurtí pillesiníŃ geometrik ólshemlerin úyreniw jumıstıń maqseti

Tiykarǵı maǵlıwmatlar
Pilleniń geometrik belgileri, uzınlıǵı D, kóndeleń qırqım diametri d_bas, d_tómen, d_bel, kólem V hám maydan S penen (1.1. súwret) belgilenedi. Pilleniń geometrik belgileri jipek qurtınıń túri, jınısı, baǵılıwdaǵı qorshaǵan ortalıqtaǵı jaǵdayına hám pille oraytuǵın dásteler túrine hám ólshemlerine baylanıslı boladı.
Pillelerdiń forması boyınsha: shar tárizli (0,8 -1,0 %), oval tárizli (5 -7 %), cılindr oyıq belli (90 -92 %), cılindr tárizli (2 -3 %), bir ushı ótkir ushlı (1 -2 %), eki ushı ótkir ushlı (0,8 -1,5 %), buzıq formalı (3-5 %) boladı (1.2. súwret).
Pilleniń forması belsheńlik hám jińishkeleniw dárejesi koeficenti menen belgilenedi.
Jińishkeleniw dárejesi dep, pilleniń uzınlıǵı onıń yarım sharlar diametriniń ortasha kórsetkishiniń qatnasına aytıladı .
Belsheńlik dárejesi dep, pilleniń yarım sharlpr diametriniń ortasha mánisiniń, onıń bel diametri qatnasına aytıladı
.
Bull jerde:
D- pile uzınlıǵı, mm
d_bas - bas bólek yarim sharlar diametri, mm
D_tómen- tómen bólek yarim sharlar diametri, mm
D_bel- bel diametri, mm
Eger: d_or < 16mm – mayda kalibr, 16-19 mm – orta kalibr, 19-22 mm – iri kalibr, d_or >22 mm bolsa júdá iri kalibrǵa bólinedi.
S_j = 1, S_b = 1 – shar tárizli; S_j > 1, S_b = 1 – cılindr tárizli;
S_j >1, S_b < 1 – oval tárizli; S_j > 1 S_b > 1 – beli jińishke.
Pilleniń maydanı S=K_S·V hám kólemi V=f_v·D³ formula járdeminde esaplanadı.
Bul jerde, K_S – maydan koeficenti pilleniń kalibrlerine qarap alınadı.
Kalibrler boyınsha

Dor	16	17	18	19	20
KS	3,9	3,8	3,7	3,4	3,5

f_v – kólem koeficenti formasına qarap alınadı.

a) b) v) g)

Cılindr beli jińishke: Cılindr tárizli: oval: shar:

fv=0,64 fv=0,65 fv= 0,65 fy = 0,66

a)

b)

1.1. súwret

Pillelerdiń geometrik formaları. a) oval tárizli belli; b) oval tárizli belsiz

a)		b)	v)		g)	d)	e)	j)
	1.2. súwret			Pillelerdiń formaları. a) shar tárizli; b) oval; v) oyıq belli cılindr; g) cılindr; d) sozılǵan cılindr; e) bir ushı ótkir ushlı; j) eki ushı ótkir ushlı.

Metodikalıq kórsetpe
Bir túrge tiyisli 10 dana nuqsansız pillelerden úlgi alınıp, nomerlenedi. Shtangencırkul járdeminde pile ólshemleri ólshenip, 1.1. tablicaǵa toltırıladı. Yarım sharlar ólshemlerin ólshewde bas bólegi ushın yarim shardıń kishi bólegi hám tómengi bólegi ushın yarım shardıń úlken bólegi alınadı. Pilleni qırqım diametrin anıq ólshew ushın eki óz ara perpendikulyar baǵdar tiykarında sızıq ótkerilip, diametrdiń ortasha mánisi alınadı.
Qadaǵalaw sorawları

1. 
   Pilleniń geometrik ólshemleri qanday hám qaysı bólekleri ólshenedi?
   
2. 
   Pilleniń qanday formaları bar hám olardıń bóliniw sebepleri?
   
3. 
   Pilleniń bas hám tómengi yarım sharları qalay ajratıladı?
   
4. 
   Pilleniń S_j-jińishkeleniw hám S_b-belsheńlik dárejesiniń koeficentileri qaysı formula járdeminde anıqlanadı?
   
5. 
   Berilgen S_j hám S_b mánisine qaray pilleniń forması qanday boladı?
   

Ádebiyatlar

1. 
   Rubinov E.B., Muxamedov M.M., Osipova L.K., i dr. Spravochnik po shelkosiryu i kokonomataniyu. izd. M., «Legprombitizdat», 1986 g.
   
2. 
   Rubinov E.B. Texnologiya shelka. Uchebnik dlya vuzov, izd., M., Legkaya i pishevaya promishlennost., 1981 g.
   
3. 
   Qodirov Sh.A. «Ipak texnologiyasi» faniniń «Pillani dastlabki ishlash va chuvish» bulimidan máruzalar matni. 1999 y.