|
ANATOMIYA ASAB TIZIMINING KASSIFIKATSIYASI. - ORQA MIYA (lot. medulla spinalis) nerv toʻqimasidan tuzilgan uzun, nozik, naysimon tuzilma boʻlib, miya ustunidagi uzunchoq miyadan umurtqa pogʻonasining bel sohasigacha davom etadi. U miya suyuqligini saqlovchi umurtqa pogʻonasining markaziy kanalini qamrab oladi. Miya va orqa miya birgalikda markaziy nerv sistemasi ni tashkil qiladi. Odamlarda, orqa miya ensa suyagida boshlanadi, katta teshikdan oʻtib boʻyin umurtqalari boshlanishida orqa miya kanaliga kiradi. Orqa miya pastga qarab birinchi va ikkinchi bel umurtqalari oraligʻigacha kengayib boradi va shu yerda tugaydi. Oʻrab turuvchi suyakli umurtqa pogʻonasi nisbatan qisqa orqa miyani himoya qilib turadi. U erkaklarda tahminan 45 sm va ayollarda tahminan 43 sm uzunlikda. Orqa miyaning diametri boʻyin va bel sohalaridagi 13 mm dan, koʻkrak sohasidagi 6,4 mm gacha oʻzgarib turadi.
ORQA MIYA. - Orqa miyani o'rovchi pardalar.Orqa miya uchta birikuvchi to'qimidan tashkil topganparda (meninges) bilan o'ralgan. Tashqarida qattiq miya pardasi-dura mater spinalis, o'rtada to'r parda - aracnoidea va ichkarida yumshoq parda-pia mater spinalis joylashgan. Uchchala parda bosh miyaga bevosita davom etadi.
- Orqa miya bo'ynining orqa qismi oʻrtasida to'r parda bilan yumshoq panda oralig'ida uzunasiga joylashgan devor parda (septum cervicale intermedium) ko'rinadi Bulardan tashqari, orqa miyaning ikki yonboshida 19- 23 ta tishsimon boylam (lig, denticulatum) bo'lib, ular frontal sath bo'ylab oldinda va orqa nerv ildizchalar oralig'ida joylashgan. Tishsimon boylamlar orqa miyani qimirlatmasdan ushlab turadi.
BOSH MIYA - Bosh miya (encepnalon) uni o'rab turuvchi pardalar bilan bosh miyagining ichida joylashadi. Bosh miya, asosan, uch qism, ustki katta qism katta miya (cerebrum), miyacha (cerebellum) va miya poyasi (truncus cerebrijdan iborat. Katta miya chuqur yoriq fissura longitudinalis cerebri) orqali ikkita yarimsharga bo'lingan Yarimsharlaming tashqi yuzasi tekis bo'lmagan egatlar va pushtalar bilan qoplangan. Orqa tomonda yarimsharlar ostida joylashgan miyacha ko'ndalang yoriqcha bilan ajralib turadi. O'ng va chap varimsharlar bir-biri bilan qadoq tana (corpus callosum) orqali qo'shilgan. Yarimsharlar oq va kulrang modda (po'stlog'idan tashkil topgan. Bosh miya ichida embrion rivojlanishida paydo bo'lgan bo'shliq miya qorinchalarini ko'rish mumkin.
UZUNCHOQ MIYA UZUNCHOQ MIYA(lot. medulla oblongata) poyasimon tuzilma boʻlib, miya ustunining bir qismini tashkil qiladi. U miyachadan oldinda va qisman pastda joylashgan. Uzunchoq miya tuzilishi jihatidan orqa miyaga o'xshaydi. Um olda orqa va sulcus medianus posterior tomonida joylashgan o'rta miyachadan iborat. egatlar ikki pallaga ajratadi. Har ikkala palla o'z navbatida yonbosh egatlar orqali tizimchalarga ajralgan bo'ladi. Oldingi tizimchalarda harakatlantiruvchi nerv tolalari (piramida yo'llariga taalluqli) piramidalari pyramides medullae oblongatae joylashgan. Uzunchoq miya yurak, nafas, qusish va vazomotor markazlarni saqlaydi va shunday qilib nafas olish, puls va qon bosimining avtonomik funksiyalaida, shuningdek, uyqu-uygʻonish siklida ishtirok etadi. ORTQI MIYA - Ortqi miya (metencephalon) miya koʻprigi va miyachadan iborat. Ko'prik (pons) ko'ndalang tolalardan tuzilgan bo'lib, miya tubining orqa tomonida joylashgan Ko'prik old tomonidan miya oyoqchalariga, pedunculi cerebellares medii, orqa tomonidan uzunchoq miyaga qo'shilib turadi va miyaning qo'shni qismlari bilan ko'ndalang joylashgan cgatchalar ocpali chegaralanadi Uzunchoq miya bilag ko'prik orasidagi orqa ko'ndalang egaidan n.abducenis (VI juft), nifacials (VII ju) va n. vestibulocohlearis (VIII jull) bosh miya nervlari chiqadi. Ko'prik pastki yuzasining o'rtasida uzunasiga joylashgan egatda (sulcus basillaris) asosiy arteriya abasillaris yotadi
MIYACHA - Miyacha (cerebellum) bosh miyaning katta bo'laklaridan biri bo'lib, og'irligi 120-150 gacha. Miyacha bosh miya ensa qismining ostida, kalla suyagining ichki yuzasidagi maxsus orqa chuqurida joylashgan. Miyachaning ostida ko'prik bilan uzunchoq miya turadi. Miyacha ikki yarimshar (hemispheria cerebelli) o'rtasida joylashgan chuvalchung vermis ni birlashtirib turadi. Odada,ustki va pastki chuvalchanglar tafovut etiladi. Miyachaning yuzalari 2-3 mm qalinlikdagi kulrang modda (po'stloq) bilan qoplangan bo'lib, undagi yupqa pushtalarni chuqur egatlar (fissurae cerebelli) kitob varaqlari singari bir-biridan ajratib turadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
