1 лаборатория иши «Ўзаксиз индуктив ғалтакнинг магнит майдон индукциясини ўлчаш»

---

1 
1 - лаборатория иши 
«ЎЗАКСИЗ ИНДУКТИВ ҒАЛТАКНИНГ МАГНИТ МАЙДОН 
ИНДУКЦИЯСИНИ ЎЛЧАШ» 
Ишнинг мақсади: 
- Индуктив ғалтак магнит майдон индукциясининг 
𝐼 ток кучига 
боғлиқлигини ўрганиш
- Индуктив ғалтак магнит майдон индукциясининг 
𝐿 ғалтакнинг 
узунлигига боғлиқлигини ўрганиш
Қискача назарий маълумотлар 
Био-Савар-Лаплас қонунига асосан 𝐼 ток кучи ўтадиган контур 
томонидан 𝑃 нуқтада ҳосил қилинадиган магнит майджон индукцияси 
токнинг 𝑑𝐼 элементлари қўшадиган ҳиссаларининг йиғиндиси билан 
аниқланади: 
𝑑𝐵
⃗ =
𝜇
0
4𝜋
∙
𝐼
𝑟
2
∙ [𝑑𝑙
𝑟 
𝑟
] (1) 
Бу ерда 𝜇
0
= 4𝜋 ∙ 10
−7
𝐺𝑛
𝑚
⁄ - магнит доимийси, 𝑑𝐼 ток элементидан 𝑃 
нуқтага 𝑟 - радиус вектор. Шундай қилиб, бутун ўтказгичнинг магнит 
майдонини ўлчаш ҳисоблаш учун токнинг ҳамма элементлари бўйича 
интеграллаш зарур.
1-расм 
Кўп ҳолларда бу катта ҳажмли ҳисоблашларга олиб келади ва фақатгина 
маълум симметрияга эга бўлган ўтказгичлар учунгина аналитик ечимни олиш 
мумкин бўлади. Бошқа шартлар учун, масалан, узун ғалтакнинг 
(соленоиднинг) магнит майдонини ҳисоблаш учун Ампер қонунидан 
фойдаланиш қулайроқ. Ампер қонунини худди Био-Савар-Лаплас қонуни 
каби, Максвелл тенгламаларидан келтириб чиқариш мумкин. Бунда: 
∮ 𝐵
⃗ ∙ 𝑑𝑙 =
𝐿
𝜇
0
∫ 𝑗 ∙ 𝑑𝑆 = 𝜇
0
∙ 𝐼
𝑆
𝑆
(2) 
бу ерда 𝑗 - токнинг зичлиги, 𝐼
𝑆
– 
𝑆 юза орқали ўтувчи ток кучи, 𝐿 - 𝑆 
юзани чегараловчи берк эгри чизиқ. 

---

2 
𝐿 узунликли ҳалтакнинг магнит майдонини ҳисоблаш учун 𝑆 ни 2-
расмда кўрсатилгандек қилиб танлаш мумкин: 
2-расм 
Агар ғалтак узун бўлса, у ҳолда ғалтак ичидаги магнит майдони 
ғалтакнинг симметрия ўқига параллел йўналади ва ундан ташқарида деярли 
нолга тенг бўлади, яъни магнит майдон индукцияси 𝐵 нинг 𝑑𝑙 билан 
чегараланган эгри чизиқ элементига проекцияси фаақтгина 𝐿
𝑖
қисмида 
нолдан фарқли бўлади, у ҳолда: 
∮ 𝐵
⃗ ∙ 𝑑𝑙 = ∫ 𝐵⃗ ∙ 𝑑𝑙 = 𝐵𝐿
𝑖
𝐿
𝑖
𝐿
(3) 
Бундан ташқари, 𝐼
𝑠
= 𝐼 ∙ 𝑁, бу ерда 𝑁 – 𝑆 ичидаги чулғамлар сони, у 
ҳолда:
𝐵 = 𝜇
0
∙ 𝐼 ∙
𝑁
𝐿
1
(4) 
Бу ишда ғалтакнинг ичидаги магнит майдонини аниқлаш учун 
ғалтакнинг симметрия ўқига параллел йўналишдаги магнит майдонини 
ўлчашга созланган Холл датчигидан фойдаланилади.